Jestem wspólnikiem spółki partnerskiej. Jednym z jej dłużników jest pan Marcel. Od kilku miesięcy zalega on wobec naszej spółki z płatnościami za dostarczone towary. Wartość jego długu sięga obecnie ok. 30 tys. zł. Ja natomiast jakiś czas temu kilkukrotnie pożyczałem od pana Marcela pieniądze na swoje prywatne cele. Obecnie jestem mu winien 10 tys. zł z tytułu niezwróconej o czasie pożyczki. Zastanawiam się, czy w tej sytuacji, gdy jestem partnerem w spółce, mogę dokonać potrącenia kwoty 10 tys. zł z częścią wierzytelności spółki w kwocie 30 tys. zł? Czy w tej sytuacji potrącenie jest w ogóle prawnie dopuszczalne?
Problem czytelnika jest dość często spotykany w spółkach partnerskich. Zdarza się, że partner w tej spółce ma prywatny dług wobec innego przedsiębiorcy. A ten sam przedsiębiorca jest z kolei dłużnikiem spółki partnerskiej. Czy w tej sytuacji możliwe jest wzajemne potrącenie należności? Niestety – odpowiedź jest negatywna.
W sprawach nieuregulowanych w kodeksie spółek handlowych (dalej: k.s.h.), a dotyczących spółki partnerskiej (dalej: sp.p.), odpowiednie zastosowanie znajdują unormowania o spółce jawnej (dalej: sp.j.), chyba że k.s.h. stanowi inaczej. Powyższe wynika z art. 89 k.s.h. Jednym z przepisów o sp.j., który z mocy odesłania zawartego w art. 89 k.s.h. znajdzie odpowiednie zastosowanie do sp.p., jest art. 36 k.s.h. W świetle art. 36 k.s.h., który ma charakter bezwzględnie obowiązujący, w czasie trwania spółki wykluczone jest żądanie od dłużnika przez wspólnika (partnera) zapłaty przypadającego na niego udziału w wierzytelności spółki, jak również przedstawienie przez wspólnika (partnera) do potrącenia wierzytelności spółki swojemu wierzycielowi. Dłużnik spółki nie może natomiast przedstawić spółce do potrącenia wierzytelności, jaka mu służy wobec jednego ze wspólników (partnerów).
Skoro więc czytelnik jest dłużnikiem osobistym pana Marcela (pożyczka w kwocie 10 tys. zł), a ten ostatni natomiast ma dług wobec sp.p. w wysokości 30 tys. zł, to zgodnie z art. 36 par. 1 w zw. z art. 89 k.s.h. wykluczone jest przedstawienie przez czytelnika swojemu wierzycielowi osobistemu (panu Marcelemu) oświadczenia o potrąceniu kwoty 10 tys. zł z wierzytelnością spółki w wysokości 30 tys. zł.
Abstrahując od powyższego, instytucja potrącenia jest bardzo przydatna. Jeżeli bowiem dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, gdy przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze bądź rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a ponadto są one wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Skutkiem skorzystania z owej instytucji jest wzajemne umorzenie wierzytelności do wysokości tej niższej należności.
Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Może ono przybrać dowolną postać, np. dopuszczalne jest wysłanie go e-mailem lub faksem na uprzednio podany numer telefonu. Omawiane oświadczenie jest złożone adresatowi z chwilą, w której doszło do niego w taki sposób, aby mógł się zapoznać z jego treścią. Gdy zaś jest ono składane w formie elektronicznej, uważa się, że doszło ono do innej osoby w momencie wprowadzenia go do środka komunikacji elektronicznej tak, aby mogła je przeczytać. Moment, w którym adresat oświadczenia mógł się zapoznać z jego brzmieniem, jest wtedy, gdy można zasadnie oczekiwać zapoznania się z treścią tego oświadczenia przez osobę, do której je skierowano, jeśli znajduje się ona w określonych okolicznościach i działa w zwykły sposób. Nie ma zatem praktycznego znaczenia, czy ta osoba rzeczywiście zapoznała się z tym oświadczeniem.
Oświadczenie o potrąceniu zgodnie z art. 499 k.c. ma moc wsteczną od chwili, gdy owo potrącenie stało się możliwe (czyli od daty wymagalności wierzytelności przysługującej stronie korzystającej z potrącenia).
Podstawa prawna
Art. 36 w zw. z art. 89 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.).
Art. 61 oraz art. 498–499 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).