W kwietniu 2016 roku w życie wejdą w życie kolejne przepisy chroniące prawa konsumentów. Ustawa przede wszystkim rozszerza zakres przedmiotowy stosowania ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Klauzula niezgodna z prawem
Do ustawy dodano odrębny dział stanowiący o zakazie stosowania niedozwolonych wzorców umów. Od kwietnia 2016 r., w przypadku stosowania przez przedsiębiorcę tzw. klauzul abuzywnych, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może zakazać jej stosowania. Urząd może także nakazać poinformować konsumentów i zaistnieniu w umowach takich klauzul.
Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. Powyższe rozwiązanie - w ocenie ustawodawcy – zapewni skuteczniejszy system kontroli niż prowadzone obecnie procesy o uznanie wzorca umowy za niedozwolone, wytaczane przed Sądem Okręgowym w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Dotychczas ww. sąd orzekał o uznaniu danego postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazywał jego wykorzystywania. Prezes UOKiK, dopiero po uprawomocnieniu się wydanego przez Sąd orzeczenia, dokonywał wpisu takiego postanowienia do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone. Taki tryb nie tylko uniemożliwiał wcześniejsze wszczęcie kontroli przez Prezesa UOKiK, ale i prowadził do nadużyć, polegających na masowym, a wręcz hurtowym, wnoszeniu powództw o stwierdzenie abuzywności klauzul głównie w celach zarobkowych. Planowane zmiany nie tylko mają na celu w sposób szerszy objąć ochroną konsumentów, lecz także ograniczyć nieuczciwe praktyki.
Sprzedażowy hak- misselling
Wprowadzony do ustawy został także zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom konsumentów (tzw. misseling). Przykładem takiej praktyki jest sprzedaż osobom starszym produktów inwestycyjnych, które ze względu na wiek nie będą mogły z nich skorzystać. Misseling to także niedostosowanie metod sprzedaży do rodzaju oferowanego produktu (np. realizacja skomplikowanych transakcji przez telefon). Jak czytamy w treści uzasadnienia ustawy, planowana regulacja, wprowadzająca zakaz oferowania konsumentom usług finansowych nieodpowiadających potrzebom tych konsumentów lub w sposób nieadekwatny do charakteru tych usług, ma na celu wymuszenie na przedsiębiorcach etycznego postępowania w zakresie oferowania konsumentom produktów finansowych.
Nowe narzędzia kontroli
Znowelizowana ustawa wprowadza nowe terminy definiujące praktyki, które mają zwalczać przejawy nieuczciwej konkurencji i czynności godzących w dobro konsumenta. Pojęcie decyzji tymczasowych jest wzorcem postępowania w warunkach szybkiej reakcji na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów. Taka decyzja może zobowiązać przedsiębiorcę do zaniechania działań sprzecznych z prawem.
Narzędziem pomocniczym będzie także instytucja „tajemniczego klienta”. Pozwoli ona uzyskać dowody w postępowaniu w sprawie naruszania interesów konsumentów. UOKiK będzie mógł skorzystać z tego instrumentu wyłącznie za zgodą sądu. Nowelizacja przewiduje także możliwość wykorzystania opinii Urzędu przed sądem w indywidualnych sprawach, jeśli przemawia za tym interes publiczny.
Jak podaje UOKiK, zmiany następują szczególnie w zakresie kontroli postanowień wzorców umowy. Nowe przepisy mają usprawnić dochodzenie praw przez konsumentów m.in. w związku ze stosowaniem klauzuli abuzywnej.
Ustawa wejdzie w życie 17 kwietnia 2016 roku.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U 2015 Poz. 1634)