Już 1 lipca 2015 roku wejdą w życie m.in. nowe przepisy Kodeksu Karnego i Kodeksu Karnego Wykonawczego. Ważną częścią tej nowelizacji jest ujęcie w ramy kodeksu przepisów o dozorze elektronicznym. Rozwiązanie to funkcjonuje w polskim systemie prawa już od prawie 6 lat. Od 1 lipca bieżącego roku, System Dozoru Elektronicznego (SDE) wejdzie do katalogu kar, środków karnych i środków zabezpieczających, będzie orzekany głównie przez sądy I instancji.

Obecnie SDE to najnowocześniejszy, nieizolacyjny system wykonywania kary pozbawienia wolności. Kontroluje on wykonywanie przez skazanego kary i obowiązków nałożonych przez sąd przy pomocy urządzeń elektronicznych i aktualnie umożliwia odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym. SDE cechuje dotychczas największa skuteczność w jego wykonywaniu – ok. 90 % skuteczności.

Do pozytywnych aspektów wykonywania kary nieizolacyjnej w Systemie Dozoru Elektronicznego, w myśl obecnie obwiązujących przepisów, należą:
• unikniecie zagrożeń związanych z pobytem w izolacji więziennej,
• możliwość realizacji aktywności zawodowej, zarobkowania na utrzymanie własne i swoich bliskich,
• możliwość kontynuowania nauki oraz leczenia i różnych form terapii,
• możliwość utrzymywania kontaktów ze swoimi bliskimi, troszczenia się o nich i czynnego uczestniczenia w ich życiu,,
• możliwość korzystania z dostępu do mediów, informacji i dóbr kultury oraz uprawiania sportu,
• możliwość utrzymywania regularnych kontaktów ze znajomymi i przyjaciółmi,
• możliwość realizacji działań readaptacji społecznej i zawodowej w przyjaznym środowisku lokalnym, możliwość doskonalenia samodyscypliny,
• możliwość uczestniczenia w praktykach religijnych.







Głównym celem wchodzących w życie nowych przepisów Kodeksu Karnego i Wykonawczego oraz innych ustaw jest ograniczenie orzekania kar pozbawienia wolności z zawieszeniem ich wykonania.

Kara zawieszona (orzekana w Polsce jako około 60 % wszystkich kar) jest traktowana w odbiorze społecznym jako fikcja skazania. Zdaniem ekspertów, lepsze efekty w tym względzie przynoszą sankcje wolnościowe - grzywny bądź kary ograniczenia wolności. Tę drugą wykonywać będzie można w nowej formie polegającej na obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego. Kary ograniczenia wolności, w szczególności pozwalające kontrolować skazanego, są dla niego bardziej odstraszające i dolegliwe, niż kara pozbawienia wolności w zawieszeniu.

W praktyce, szereg przestępstw zagrożonych karą od 2 lat np. rozbój nie będzie, co do zasady, objętych możliwością warunkowego zawieszenia, ale wobec sprawców zastosowana może zostać krótkoterminowa kara pozbawienia wolności połączona z karą ograniczenia wolności wykonywaną w SDE – tzw. kara mieszana.

Wzmiankowana nowelizacja wpisuje dozór elektroniczny w nowe zastosowania przy wykonywaniu kar, środków karnych i środków zabezpieczających. SDE będzie zastosowany, jako:
• jedna z form kary ograniczenia wolności (dozór stacjonarny),
• sposób wykonania zakazu zbliżania się do określonych osób (dozór zbliżeniowy),
• jako jeden ze środków zabezpieczających (dozór mobilny).




Od 2009 roku do dziś SDE został zastosowany wobec ok. 45 tys. skazanych. Tylko 10% kar z tej populacji zostało uchylonych postanowieniem sądu penitencjarnego z powodu istotnego naruszenia przez skazanego warunków odbywania kary - daje to aktualnie najwyższy współczynnik skuteczności w Europie.

Obecnie w ramach SDE karę odbywa ponad 5 tys. skazanych na dobę. Pojemność systemu w 2015 roku wynosi 10.000 miejsc na dobę.

Należy szczególnie podkreślić fakt, że polskie rozwiązanie od początku przewiduje opłatę za konkretnie odbyty wymiar kary przez pojedynczego skazanego, objętego dozorem elektronicznym. Inne państwa rozliczają SDE np. limitem miejsc, ryczałtem, gotowością do wykonania kar i środków karnych - nie uzależniając tego od faktycznie odbytej kary.

W latach 2012-2014, miesięczny zryczałtowany koszt odbywania kary w SDE przez jednego skazanego wynosił ok. 564 zł. brutto.

Obecnie system rozliczany jest dobowo. Dobowy koszt odbywania kary przez jednego skazanego to niecałe 11 zł. – to średniomiesięcznie ok. 331 zł. brutto. Jest to jeden z najniższych kosztów w porównaniu z systemami SDE innych krajów. Dla porównania miesięczny koszt wykonania kary w więzieniu to ok. 2700 zł.

Dzięki funkcjonowaniu SDE, przy aktualnej średniej populacji 5000 skazanych miesięcznie, budżet państwa nie wydatkuje na wykonanie kary w stosunku do tej populacji ok. 11 mln. zł.

24 czerwca, o godz. 16, w budynku Prokuratury Apelacyjnej, odbędzie się debata, w której udział wezmą przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, Prokuratury Generalnej,

Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, jak również władz samorządów prawniczych, sędziowie, profesorowie prawa oraz reprezentanci organizacji pozarządowych. Eksperci będą dyskutować o wykorzystaniu dużego potencjału jaki ma Systemu Dozoru Elektronicznego, w ramach szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości.

Autorem tekstu jest Gen. Paweł Nasiłowski, dyrektor Biura Dozoru Elektronicznego CZSW

Więcej informacji: Wolters Kluwer zaprasza na dyskusję „System Dozoru Elektronicznego – przyszłość najnowocześniejszego, nieizolacyjnego sposobu karania” - 24 czerwca w Warszawie.