Jestem wiceprezesem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka nie uzyskała od kontrahenta zapłaty za usługi, których kosztorysy opiewały na 120 000 zł. Przedłużający się brak zapłaty spowodował, że mamy opóźnienia w regulowaniu bieżących płatności. Planujemy wytoczyć kontrahentowi powództwo o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Nasza spółka zobowiązana byłaby w tej sytuacji do uiszczenia wpisu sądowego w wysokości 6000 zł. Wobec trudnej sytuacji finansowej i trudnej sytuacji na rynku nie stać nas na uiszczenie takiej opłaty. Wraz z pozwem chcemy zatem wnieść o zwolnienie od kosztów sądowych. Czy mamy szansę na pozytywną decyzję sądu?
Sąd może zwolnić spółkę z konieczności ponoszenia opłat sądowych w całości bądź w części. Okoliczność ta dotyczy wpisu sądowego, zaliczki na biegłego czy też innych opłat sądowych. Warunkiem koniecznym jest udowodnienie przez podmiot, że w dacie uiszczenia opłaty faktycznie nie ma środków na ich opłacenie.
Uzasadnienie wniosku należy oprzeć na dowodach. Najpopularniejszymi są wyciąg z rachunku bankowego, wykazanie bilansu zysków i strat, stanu finansowego spółki i istniejących zobowiązań, sprawozdań finansowych, raportów kasowych, deklaracji podatkowych, umów kredytowych i pism banku oceniających zdolność kredytową, wyciągów z ksiąg wieczystych potwierdzających obciążenie nieruchomości hipoteką.
Sąd bada podstawy faktyczne i prawne zwolnienia od kosztów. Ma też znaczenie, czy podmiot jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, gdyż wiąże się to z koniecznością poniesienia kosztów takiego zastępstwa (na które, jak sąd może domniemać, stać stronę występującą o zwolnienie).
Zwolnienie od opłat sądowych ma charakter wyjątkowy, zatem musi być podyktowane sytuacją szczególną przedsiębiorcy.
Wyjątkowość zastosowania instytucji zwolnienia od kosztów sądowych powoduje, że swoją sytuację finansową strona zobowiązana jest przedstawić ze szczególną starannością. Sąd przed rozstrzygnięciem wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych powinien zbadać jej sytuację materialną. Czyni to na podstawie przedłożonych dokumentów oraz złożonych oświadczeń i w wyniku dokonanych ustaleń stwierdza, czy przedstawiony przez stronę materiał jest wystarczający do uwzględnienia jej wniosku.
Składając wniosek, musimy go umotywować i poprzeć dowodami, gdyż sąd nie jest zobowiązany wzywać do uzupełnienia braków formalnych.
Nawet upadłość osoby prawnej nie jest wystarczającą przesłanką dla uwzględnienia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Zwolnienie upadłego przedsiębiorstwa od kosztów sądowych uzależnione jest bowiem od wykazania, że jego aktywa (gotówka, towary itp.) nie wystarczą na pokrycie kosztów (tak orzekł Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w postanowieniu z 14 lutego 2014 r., sygn. akt I ACz 11/14). Podmiot składający wniosek jest zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego zobowiązany do potwierdzenia dowodów, z których wywodzi skutki prawne.
Reasumując: decyzja sądu w przedmiocie zwolnienia od kosztów zapada na podstawie aktualnej i realnej, a nie hipotetycznej czy potencjalnej sytuacji podmiotu wnoszącego o zwolnienie od kosztów. Wniosek jest pismem procesowym, powinien zatem spełniać wymogi określone w art. 126 par. 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego. Przewidziany w art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obowiązek wykazania nieposiadania dostatecznych środków na opłacenie kosztów jest kwestią merytoryczną, nie formalną. Prowadzi do merytorycznego rozstrzygnięcia wniosku, tj. do uwzględnienia go w całości lub w części albo oddalenia przez sąd. Na postanowienie to przysługuje zażalenie.
Podstawa prawna
Art. 103 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.).
Art. 126 par. 1 pkt 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Art. 6 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
