O pomoc taką będą mogły zwracać się osoby uprawnione do świadczeń z pomocy społecznej, posiadacze Karty Dużej Rodziny, kombatanci i weterani oraz poszkodowani na skutek klęsk żywiołowych, katastrof naturalnych i awarii technicznych. Grono uprawnionych do nieodpłatnej pomocy obejmuje także osoby, które ukończyły 75 lat.
Na mocy planowanej ustawy w kraju ma zostać utworzonych ponad 1,5 tys. punktów, w których nieodpłatnie będzie świadczona pomoc prawna na etapie przedsądowym. Przewidziano, że jeden punkt świadczenia pomocy prawnej będzie organizowany dla 25 tys. mieszkańców na poziomie powiatowym. Jeżeli powiat liczy mniej niż 50 tys. mieszkańców, to w takim powiecie będą przynajmniej dwa punkty; jeżeli zaś jest więcej mieszkańców, tych punktów będzie odpowiednio więcej. Z kolei w samej Warszawie według planów ma być 35 takich punktów.
Jako regułę przyjęto, że nieodpłatną pomoc będą świadczyć adwokaci lub radcowie prawni na podstawie umowy zawartej z powiatem. Powiat będzie mógł jednak powierzyć prowadzenie połowy punktów na jego terenie organizacjom pożytku publicznego.
Najważniejsza z modyfikacji wprowadzonych do projektu w ostatnich dniach przewiduje, że w punktach prowadzonych przez te organizacje - obok pomocy adwokatów i radców - będzie możliwe także uzyskanie porad dotyczących prawa podatkowego, które będą udzielane przez doradców podatkowych.
Organizacje pozarządowe - jak przewiduje uzupełnienie projektu - będą także mogły zatrudniać do udzielania pomocy osoby, które ukończyły wyższe studia prawnicze, jeśli mają one co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.
W myśl projektu, pomoc prawna ma polegać na: poinformowaniu uprawnionego o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach; wskazaniu sposobu rozwiązania problemu prawnego; pomocy w sporządzeniu projektu pisma w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy (oprócz pism procesowych w postępowaniach przygotowawczym lub sądowym i pism w postępowaniu sądowo-administracyjnym); sporządzeniu projektu pisma wszczynającego postępowanie sądowe, pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Pomoc ma nie obejmować spraw z zakresu prawa podatkowego, celnego, dewizowego, handlowego i działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowań do rozpoczęcia takiej działalności.
"Funkcjonowanie systemu bezpłatnego poradnictwa nie będzie wykluczać i ograniczać istniejących rozwiązań dotyczących poradnictwa prawnego, np. w dziedzinie prawa rodzinnego i opiekuńczego czy zabezpieczenia społecznego" - podkreślono w komunikacie CIR. Przyjęto również, że udzielona obywatelowi bezpłatna pomoc nie będzie jego przychodem, czyli nie będzie podlegać opodatkowaniu.
W projekcie zawarto także przepisy dotyczące udzielania bezpłatnej informacji prawnej. Jak poinformowano, będzie ona udzielana w – prowadzonym przez wojewodę – wojewódzkim centrum informacji prawnej za pośrednictwem infolinii telefonicznej.
"Prawo do takiej informacji będzie niezależne od sytuacji materialnej" - zaznaczono w komunikacie. Udzielanie informacji telefonicznej w centrum wojewoda będzie powierzał organizacji pożytku publicznego wyłonionej w otwartym konkursie ofert.
Projekt porusza też kwestie edukacji prawnej społeczeństwa. "Edukacja prawna będzie obowiązkiem każdego organu administracji publicznej, zwłaszcza jeśli chodzi o promowanie wiedzy o mediacjach i pozasądowym rozwiązywaniu sporów. W tym celu będą prowadzone kampanie i akcje społeczne" - wskazało CIR. Programy edukacyjne przeznaczone do realizacji w formie kampanii społecznych mają być realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Ustawa ma wejść w życie od początku 2016 r. - jeśli chodzi o pomoc prawną, zaś od początku 2017 r. w odniesieniu do przepisów regulujących informację prawną udzielaną przez infolinię.