Do sporządzenia następnego operatu w celu ustalenia wysokości odszkodowania za nieruchomość powinien być powołany kolejny rzeczoznawca. Inaczej decyzji grozi wyeliminowanie z obrotu- uznał Naczelny Sąd Administracyjny.
TEZA
W sytuacji gdy z uwagi na wady opinii biegłego następuje uchylenie przez organ II instancji decyzji pierwszoinstancyjnej, wówczas biegły zasadniczo podlega wyłączeniu w sprawie.
STAN FAKTYCZNY
Prezydent miasta wydał decyzję ustalającą wysokość odszkodowania za nieruchomość, która przeszła na własność miasta z przeznaczeniem pod budowę drogi powiatowej.
Podstawą ustalenia opłaty był operat szacunkowy sporządzony przez biegłego rzeczoznawcę. Decyzja ta została uchylona przez wojewodę. Uznał, że operat nie odpowiada par. 36 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. nr 207, poz. 2109 ze zm.).
Rozpoznając ponownie sprawę, prezydent zobowiązał rzeczoznawcę do sporządzenia nowego operatu. Po tym organ I instancji wydał ponownie decyzję o ustaleniu wysokości odszkodowania. Wojewoda utrzymał ją w mocy. Współwłaściciele nieruchomości zaskarżyli ją.
Wojewódzki sąd administracyjny oddalił skargę. Stwierdził, że art. 24 kodeksu postępowania administracyjnego odnosi się wprost do pracownika organu, a jego zastosowanie do wyłączenia biegłego możliwe jest tylko odpowiednio.
Wskazana przez skarżących interpretacja normy wynikającej z art. 84 par. 2 w zw. z art. 24 par. 1 pkt 4 k.p.a. prowadziłaby do wniosku, że rzeczoznawca jest wyłączony od udziału w każdej sprawie, w której już raz występował w charakterze biegłego.
Zdaniem sądu zasadę wyłączenia biegłego należy rozumieć w taki sposób, że nie może brać udziału w sprawie w charakterze biegłego osoba, która uprzednio występowała w niej jako inny uczestnik postępowania: organ, świadek, strona lub jej reprezentant.
WSA wskazał ponadto, że art. 176 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r. nr 115, poz. 741 ze zm.) stanowi, że rzeczoznawca majątkowy podlega wyłączeniu od udziału w oszacowaniu nieruchomości, jeżeli zachodzą przesłanki wymienione w art. 24 k.p.a., a w tej sprawie przesłanki te nie wystąpiły.
Sąd zauważył także, że zgodnie z art. 26 par. 1 k.p.a. w przypadku wyłączenia pracownika jego bezpośredni przełożony wyznacza innego do prowadzenia sprawy. Tymczasem biegły nie jest pracownikiem urzędu miasta, lecz rzeczoznawcą majątkowym wyłonionym w przetargu w trybie przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych. Zatem przepisy nie zostały naruszone. Skarżący wnieśli skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Uznał za nieuzasadnione stanowisko WSA, że biegły nie mógł podlegać wyłączeniu z tego powodu, że wydawał już raz opinię w sprawie.
NSA zaznaczył, że zgodnie z art. 176 u.g.n. rzeczoznawca majątkowy podlega wyłączeniu od udziału w szacowaniu nieruchomości, jeżeli zachodzą przesłanki wymienione w art. 24 k.p.a.
Wprowadzenie tego przepisu, mimo obowiązywania art. 84 par. 2 k.p.a., wskazuje na szczególną rolę rzeczoznawcy majątkowego na gruncie ustawy o gospodarce nieruchomościami, z czym wiąże się konieczność zapewniania odpowiednich gwarancji proceduralnych przy wydawaniu decyzji opartych na jego opiniach jako materiale dowodowym.
W sytuacji gdy z uwagi na wady opinii biegłego następuje uchylenie przez organ II instancji decyzji pierwszoinstancyjnej, wówczas biegły zasadniczo podlega wyłączeniu w sprawie.
Naczelny Sąd Administracyjny zaznaczył, że konieczne jest uwzględnienie charakteru danej sprawy i roli opinii. W przypadku wyłączenia biegłego do wydania nowej opinii powinien być powołany inny rzeczoznawca. Tryb wyboru rzeczoznawcy (np. w drodze przetargu, jak w tej sprawie) nie może mieć przy tym wpływu na skuteczność stosowania art. 176 u.g.n. i art. 84 par. 2 k.p.a.
NSA podkreślił, że niewyłączenie biegłego nie oznacza zawsze samo przez się wadliwości decyzji administracyjnej, przy wydawaniu której jego opinia stanowiła dowód, niemniej może prowadzić do naruszenia art. 7, art. 77 par. 1 i art. 80 k.p.a. w stopniu, który może uzasadniać wyeliminowanie decyzji z obrotu.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 stycznia 2014 r., sygn. akt I OSK 1382/12
Umowa nie powoduje stronniczości
Z samego faktu, że z biegłym, np. rzeczoznawcą majątkowym, została zawarta umowa cywilna, nie wynika, że jego opinia jest stronnicza. Wykonanie tego rodzaju umowy, czyli sporządzenie operatu szacunkowego przez rzeczoznawcę, pozostaje bez wpływu na jego prawa i obowiązki. Tym samym tylko na takiej podstawie nie ma powodu do wyłączenia rzeczoznawcy w myśl art. 176 u.g.n. w związku z art. 24 par. 1 pkt 1 k.p.a. (wyrok WSA w Łodzi, sygn. akt II SA/Łd 531/07).
KOMENTARZ EKSPERTA
Zauroczenie prawem cywilnym
Wyrok zawiera rozstrzygnięcie niezwykle ciekawe w swojej konstrukcji. Po orzeczeniach, które przeniosły na grunt prawa administracyjnego takie instytucje jak niezależne świadczenie czy bezpodstawne wzbogacenie, sentencja tego wyroku wskazuje na kolejne zauroczenie sferą prawa cywilnego. Z jednej strony sąd zauważył, że biegły nie powinien wydawać nowej opinii w sprawie lub uzupełniać swojej wcześniejszej opinii, która miała wpływ na uchybienia w postępowaniu dowodowym. Z drugiej jednak strony stwierdził, że niewyłączenie biegłego nie oznacza zawsze samo przez się wadliwości decyzji administracyjnej, przy wydawaniu której jego opinia stanowiła dowód. Finezja w rozumowaniu NSA opiera się na pewnym związku przyczynowym, który tak często występuje w cywilistyce. W sytuacji gdy opinia biegłego powoduje uchybienia w postępowaniu dowodowym, a te uchybienia są bezpośrednio przyczyną decyzji kasatoryjnej, to biegły podlega wyłączeniu. Z wyroku jednak wynika, że jeśli opinia biegłego jest nieprawidłowa, ale nie ma wpływu na wydanie decyzji kasatoryjnej, wówczas biegły wyłączeniu nie podlega.