Krajowa Rada Sądownictwa opublikowała swoje stanowisko w sprawie okresowych badań lekarskich sędziów. W ocenie Rady okresowe badania lekarskie, których obowiązek wynika z kodeksu pracy, mają charakter obowiązkowy również w odniesieniu do sędziów.
Krajowa Rada Sądownictwa, po gruntownym rozważeniu materii badań lekarskich, stanęła na stanowisku, iż okresowe badania lekarskie, o których stanowi art. 229 § 2 Kodeksu Pracy, mają charakter obowiązkowy także w odniesieniu do sędziów. Niepoddanie się tym badaniom może rodzić odpowiedzialność dyscyplinarną. W razie uporczywego uchylania się od obowiązku poddania się okresowym profilaktycznym badaniom lekarskim i istniejących poważnych wątpliwości co do stanu zdrowia sędziego, kolegium sądu może skierować sędziego na badania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w trybie art. 70 Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Sędzia jako pracownik o szczególnym statusie
Z punktu widzenia prawa pracy sędziowie są pracownikami, jako osoby zatrudnione na podstawie mianowania, a sąd jest pracodawcą – jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, zatrudniająca pracowników. Sędzia ma jednak wśród pracowników szczególny status. Stosunek służbowy sędziego jest skomplikowanym konglomeratem elementów prawa publicznego (co jest związane z powierzonym mu sprawowaniem władzy sądowniczej) oraz prawa pracy, w tym elementów typowych dla każdego stosunku pracy. Stosunek służbowy sędziów reguluje przede wszystkim Konstytucja oraz odrębne ustawy ustrojowe (tzw. pragmatyki służbowe). W odniesieniu do sędziów sądów powszechnych jest to ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych, sędziów sądów administracyjnych – ustawa Prawo o ustroju sądów administracyjnych, sędziów wojskowych - Prawo o ustroju sądów wojskowych, sędziów Sądu Najwyższego - ustawa o Sądzie Najwyższym. Pragmatyki służbowe nie regulują jednak wszystkich elementów składających się na „pracowniczą” stronę stosunku służbowego sędziego.
Brak przepisów szczególnych powoduje stosowanie kodeksu pracy
Zgodnie z art. 5 Kodeksu pracy, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Kwestii badań profilaktycznych (okresowych badań lekarskich) w żadnym stopniu nie regulują wymienione ustawy o ustroju sądów. Oznacza to, że w stosunku do sędziów - na podstawie art. 5 k.p. - zastosowanie mają przepisy art. 229 § 2, 3, 4, 6 i 7 k.p. oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 228 § 8 k.p., to jest rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 332 ze zm.).
Cel badań profilaktycznych
Badania profilaktyczne, o jakich mowa w art. 229 § 2 k.p., nie mają na celu stwierdzenia zdolności lub niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego. To może stwierdzić jedynie lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w trybie art. 70 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Okresowe badania profilaktyczne mają na celu sprawdzenie zdolności sędziego do pracy w określonym środowisku pracy, w szczególności pracy biurowej, przy komputerze, wymagającej zwiększonego wysiłku psychicznego i intelektualnego, związanej z dużą odpowiedzialnością, podejmowaniem decyzji i narażeniem na stres.
Skierowanie sędziego na okresowe profilaktyczne badania lekarskie nie może być traktowane jako ingerencja w niezawisłość sędziego.
Obowiązek prezesa sądu
Skierowanie sędziego na okresowe profilaktyczne badania lekarskie jest obowiązkiem prezesa sądu (art. 212 pkt 5 k.p. w związku z art. 31 k.p.). Niedopełnienie takiego obowiązku przez „zwykłego” pracodawcę może rodzić w skrajnych przypadkach odpowiedzialność z art. 283 § 1 k.p. czyli z tytułu wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Ponieważ prezesi sądów są jednocześnie sędziami, i są w związku z tym objęci immunitetem materialnym, nie podlegają odpowiedzialności za wykroczenia, ale mogą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Sędzia uchylający się od badania
Sędzia, który - mimo skierowania go na badanie - nie poddał się obowiązkowym profilaktycznym badaniom lekarskim, może również, w skrajnych przypadkach, ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną. Pracodawca czyli w tym przypadku działający w imieniu pracodawcy prezes sądu, nie ma w stosunku do sędziego typowych dla prawa pracy instrumentów, które mogłyby wymusić poddanie się sędziego okresowym profilaktycznym badaniom lekarskim (nie może nie dopuścić go do pracy z tego powodu, zawiesić w czynnościach, ukarać w jakikolwiek sposób, zwolnić dyscyplinarnie itd.). Możliwe jest jedynie wszczęcie w stosunku do sędziego postępowania dyscyplinarnego z powodu odmowy (zaniechania) poddania się badaniom lekarskim. Odmowa poddania się okresowym profilaktycznym badaniom lekarskim może być bowiem uznana, pod pewnymi warunkami, za przewinienie służbowe albo za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa.
RO/źródło:KRS
Zobacz także: