W wystąpieniu do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, RPO podkreśla, że wnioski dotyczące roszczeń zabużańskich są rozpatrywane w sposób rażąco przewlekły. RPO postuluje podjęcie działań mających na celu usprawnienie rozpatrywania tego rodzaju spraw przez administrację publiczną.
W związku z licznymi skargami na przewlekłość organów administracyjnych w załatwianiu spraw dotyczących ustalenia prawa do rekompensaty na podstawie ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j: Dz. U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.), Pełnomocnik Terenowy Rzecznika Praw Obywatelskich we Wrocławiu skierował w połowie 2010 roku wystąpienia do Wojewody Dolnośląskiego, Lubuskiego i Opolskiego dotyczące wskazania ilości rozpoczętych i zakończonych postępowań administracyjnych w tych sprawach. Kwestia przewlekłości tych postępowań była też podejmowana przez Rzecznika Praw Obywatelskich w 2008 r. na podstawie informacji NIK o wynikach kontroli wykonywania zadań przez Ministra Skarbu Państwa i inne organy administracji rządowej w zakresie reprywatyzacji. RPO zwracał się wówczas do wszystkich wojewodów o podanie informacji dotyczących sposobu załatwiania między innymi roszczeń zabużańskich.
Wystąpienie RPO do Prezesa Rady Ministrów
W dniu 6 listopada 2008 roku RPO wystąpił do Prezesa Rady Ministrów w związku ze stwierdzeniem rażącej przewlekłości w rozpoznawaniu wyżej wskazanych spraw. RPO podkreślił wówczas, iż przewlekłe prowadzenie postępowań administracyjnych podważa zaufanie obywateli do państwa i prawa. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w odpowiedzi na wystąpienie wystosował pismo, w którym wskazał, że podejmowane działania organizacyjne, takie jak zwiększenie zatrudnienia, podniesienie wynagrodzeń, przesunięcia w ramach urzędów, stała kontrola kierownictwa nad liczbą rozpatrywanych spraw przez pracowników winny przyczynić się do zmniejszenia zjawiska postępowań administracyjnych.
Niezrealizowane założenia
Pełnomocnik Terenowego Rzecznika Praw Obywatelskich we Wrocławiu, w roku 2008 uzyskał dane z województw dolnośląskiego, lubuskiego i opolskiego. W roku 2010 uzyskał zaktualizowane dane z tych samych województw i dokonał oceny skuteczności zapowiadanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji działań.
Z zebranych danych wynika jednoznacznie, iż właściwe organy administracji publicznej nadal nie radzą sobie z terminowym rozpatrywaniem roszczeń wynikających z ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz poprzednich uregulowań prawnych dotyczących roszczeń zabużańskich. Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają również liczne skargi obywateli.
RPO postuluje podjęcie stosownych działań legislacyjnych i organizacyjnych
RPO na podstawie zgromadzonych danych wnioskuje, iż załatwienie złożonych do tej pory wniosków nie będzie możliwe przed upływem co najmniej kilku lat, co prowadzi do rażących naruszeń terminów załatwiania spraw administracyjnych. RPO podkreśla, że podejmowane działania organizacyjne, które miały ograniczyć zjawisko systemowej przewlekłości, nie przyniosły spodziewanego rezultatu. Postuluje podjęcie stosownych działań legislacyjnych i organizacyjnych, które skutecznie zapobiegną nadmiernej przewlekłości postępowań administracyjnych legislacyjnych sprawach roszczeń zabużańskich. Postuluje również wprowadzenie konieczności powiadamiania stron o toczącym się postępowaniu i jego aktualnym stadium ze względu na prawnie wiążące terminy, co miałoby na celu respektowanie prawa obywateli do bieżącej informacji o toczącym się z ich udziałem postępowaniu, aktywne wykorzystanie telepracy, umożliwiające korzystanie z zasobów kadrowych innych, nie obciążonych tak bardzo tym zakresem spraw urzędów wojewódzkich. RPO prosi o rozważenie tej kwestii w kontekście zakładanej redukcji zatrudnienia w administracji publicznej, ponieważ mogą pojawić się obawy, czy nie wpłynie ona niekorzystnie na w załatwienia wskazanych wyżej spraw, a tym samym nie utrudni realizacji konstytucyjnych praw obywateli.