Pozyskanie przez UOKiK dowodów świadczących o niedozwolonym porozumieniu jest często trudne. O tym, że firmy się zmówiły, dowiadujemy się albo od innych uczestników rynku, którzy ponoszą straty w wyniku zmowy, albo od samych stron porozumienia, które decydują się na współpracę z UOKiK.
Sygnały od przedsiębiorców i konsumentów o występujących nieprawidłowościach nierzadko naprowadzają UOKiK na trop nielegalnych praktyk. Skuteczne zwalczanie porozumień ograniczających konkurencję nie byłoby jednak możliwe bez wyposażenia organu antymonopolowego w szerokie uprawnienia dochodzeniowe.
Statystycznie najczęstszym sposobem pozyskiwania przez prezesa UOKiK informacji i dowodów są pytania kierowane do przedsiębiorców w toku prowadzonych postępowań – wyjaśniających i antymonopolowych. Adresatami takich wezwań mogą być nie tylko podmioty podejrzewane o udział w zmowie.
Często bowiem również inni uczestnicy rynku dysponują informacjami i dokumentami istotnymi dla oceny danej sprawy. Dlatego organ antymonopolowy jest uprawniony, by żądania kierować np. do konkurentów domniemanych kartelistów lub do ich kontrahentów. Wszyscy adresaci wezwań z UOKiK są zobligowani do udzielania rzetelnych, pełnych i zgodnych z prawdą odpowiedzi.
Współpraca z urzędem
Jeśli przedsiębiorca, który jest członkiem niedozwolonego porozumienia, zdecyduje się dobrowolnie ujawnić zmowę i współpracować z urzędem, może w ten sposób uniknąć odpowiedzialności finansowej lub uzyskać znaczne obniżenie sankcji. Osiągnie to, składając do UOKiK wniosek leniency.
Decydując się tym samym na udział w programie łagodzenia kar, przedsiębiorca musi spełnić kilka wymogów: zdać relację z ustaleń uczestników niedozwolonego porozumienia, wskazać, kto uczestniczył w porozumieniu, jak długo trwało, jakich produktów lub usług dotyczyło oraz jaki był jego cel, współpracować z prezesem urzędu w toku postępowania, powstrzymać się od podejmowania działań, które mogłyby utrudnić zakończenie postępowania. Wreszcie jest zobowiązany zaprzestać antykonkurencyjnych działań najpóźniej w dniu poinformowania organu o zmowie.
Przeszukanie w siedzibie
W sytuacji gdy dostęp do dowodów jest utrudniony, UOKiK może skorzystać ze środka najbardziej inwazyjnego – kontroli u przedsiębiorcy połączonej z przeszukaniem pomieszczeń lub rzeczy. Taka forma działania ma istotne znaczenie w prowadzonych postępowaniach kartelowych. Uprawnienie to może być jednak stosowane wyłącznie w określonych i uzasadnionych okolicznościach. Zgodę wydaje każdorazowo Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który weryfikuje, czy prezes UOKiK prawidłowo zdiagnozował daną sprawę i czy istnieją podstawy do przeprowadzenia przeszukania.
W trakcie kontroli i przeszukań zarówno przedstawicielom urzędu, jak i przedsiębiorcom przysługują określone w ustawie antymonopolowej obowiązki i uprawnienia. Przedsiębiorca ma przede wszystkim obowiązek udzielania kontrolerom wyjaśnień i informacji, umożliwienia im wstępu do budynków i lokali, a także udostępnienia dokumentów i innych nośników informacji.
Każdy, kto zauważy nieprawidłowości związane z ograniczaniem konkurencji na rynku, może zawiadomić o tym urząd – centralę lub jedną z dziewięciu terenowych delegatur. Pozyskane w ten sposób informacje traktujemy jako sygnał o potencjalnych naruszeniach i dokładnie je sprawdzamy.
Analizujemy, czy interwencja organu będzie uzasadniona, a także jakie narzędzia są niezbędne do znalezienia dowodów. W praktyce sygnały od uczestników rynku nierzadko stanowią bodziec do wszczęcia postępowania lub przeprowadzenia analizy danego sektora gospodarki pod kątem występowania ewentualnych naruszeń konkurencji.
Tak było w przypadku wykrytego w ostatnich miesiącach porozumienia pomiędzy producentem mebli i jego dystrybutorami. Spółka zobowiązywała swoich partnerów handlowych do stosowania minimalnych cen odsprzedaży, które mogły zostać pomniejszone jedynie o rabat nie większy niż 3 proc. Upominała również dystrybutorów, którzy chcieli stosować niższe stawki. O praktyce poinformował urząd były pracownik jednego z dystrybutorów.
Może być e-mail
Kontakt z urzędem możliwy jest za pośrednictwem poczty tradycyjnej lub elektronicznej. Tą drogą centrala i delegatury urzędu otrzymują miesięcznie kilkadziesiąt różnego rodzaju skarg. Można także zadzwonić do urzędu. Wykaz telefonów dostępny jest na stronie internetowej UOKiK.
Przedsiębiorca ubiegający się o objęcie go programem łagodzenia kar może złożyć formalny wniosek osobiście w siedzibie UOKiK, pracownikowi UOKiK do protokołu, pocztą, faksem, a także e-mailem na adres: leniency@ uokik.gov.pl. W dwóch ostatnich przypadkach niezbędne jest dostarczenie oryginału wniosku w ciągu 3 dni. Dodatkowe informacje o programie można uzyskać pod numerem tel. 22 55 60 555, faks 22 826 10 33.
Aleksandra Franczak, radca prezesa w departamencie współpracy z zagranicą i komunikacji społecznej UOKiK