Przeszkodą do dochodzenia należnych roszczeń nie będzie wyjazd zobowiązanego ani nawet to, że wierzyciel nie zna miejsca jego pobytu.
Wierzyciel nie utraci prawa do odzyskania pieniędzy nawet wówczas, gdy dłużnik wyjechał z kraju, zanim sąd wydał tytuł wykonawczy umożliwiający wszczęcie egzekucji komorniczej z pozostawionego przez niego majątku. Z roszczeniami w stosunku do nieobecnego dłużnika ma prawo wystąpić na podobnych zasadach jak do osoby przebywającej w kraju.
Przede wszystkim powinien więc wnieść do sądu pozew o zapłatę, wskazać w nim wysokość dochodzonej sumy, termin, w którym dłużnik miał ją uregulować, sposób płatności oraz dowody potwierdzające istnienie tego roszczenia.

Dłużnika reprezentuje kurator

Przeszkodą do wszczęcia procesu nie jest nawet to, że wierzyciel nie zna miejsca pobytu pozwanego. Wystarczy, że złoży wniosek w sądzie o ustanowienie kuratora dla pozwanego i uprawdopodobni w nim tę okoliczność. Przyjmuje się, że miejsce strony nie jest znane wówczas, gdy nie można go ustalić mimo podejmowania właściwych w tym przypadku starań, bo np. nie przebywa w miejscu zameldowania, w miejscu stałego pobytu, a najbliższa rodzina, z którą do tej pory mieszkał, odmawia podania jego aktualnego adresu bądź też zmienił miejsce pobytu i nikogo nie powiadomił o nowym. Jednak bez przedstawienia sądowi przekonywających dowodów na potwierdzenie tej okoliczności nie będzie możliwe ustanowienie kuratora, ponieważ spowodowałoby to nieważność toczącego się postępowania.
Sąd ogłasza publicznie o tym, że został ustanowiony kurator. Ogłoszenie zamieszcza w budynku sądowym, lokalu wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Sąd może też zarządzić zamieszczenie ogłoszeń w prasie, gdy uzna, że to jest potrzebne. Gdyby jednak już w trakcie toczącego się procesu doszło do zmiany kuratora, to wówczas sąd nie ma obowiązku nigdzie tego ogłaszać.
Kurator będzie odbierał pisma kierowane do nieobecnego dłużnika i reprezentował go w całym postępowaniu. Podczas rozprawy ma prawo zadawać pytania przesłuchiwanym świadkom, a w razie niekorzystnego wyroku nawet go zaskarżyć. W razie doręczenia pisma z sądu (np. odpisu pozwu, wezwania na rozprawę) kuratorowi ustanowionemu dla reprezentowania pozwanego uważa się, że zostało to zrobione skutecznie. Sąd ma jednak prawo uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszenia w budynku sądu.
Gdy jednak w trakcie procesu zgłosił się nieobecny do tej pory dłużnik, to będzie on miał prawo brać udział w rozprawie, natomiast kurator utraci uprawnienia do reprezentowania go.

Po wszczęciu egzekucji komorniczej

Później, w postępowaniu egzekucyjnym, sąd ustanowi kuratora dla dłużnika na wniosek wierzyciela w dwóch przypadkach: gdy dłużnik wyjechał za granicę i nie powiadomił o miejscu swojego pobytu, a zrobił to dopiero wówczas, gdy wierzyciel zdecydował się wszcząć postępowanie egzekucyjne i ściągać zasądzone należności z majątku pozostawionego w kraju, jak również wtedy, gdy w toczącym się przed sądem procesie reprezentował dłużnika kurator; natomiast miejsce pobytu dłużnika nadal – teraz już na etapie postępowania egzekucyjnego – nie jest znane. Dłużnika nie będzie jednak na tym etapie reprezentował ten sam kurator ustanowiony w postępowaniu rozpoznawczym, lecz sąd właściwy miejscowo dla ostatniego miejsca zamieszkania dłużnika zastępcę na wniosek wierzyciela ustanowi nowego procesowego zastępcę. Wierzyciel musi jednak uprawdopodobnić, że miejsce pobytu dłużnika wciąż nie jest znane i dlatego nie można doręczyć mu wniosku o wszczęcie egzekucji.
O ile jest to możliwe, to sąd wyznacza wówczas na kuratora członka rodziny pozwanego lub osobę, która zna środowisko, z jakiego on się wywodzi.
Kurator będzie brał udział w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym, a przede wszystkim w tych czynnościach podejmowanych przez komornika, w których uczestniczyłby dłużnik. Ma też obowiązek odbierać pisma, wnosić powództwa przeciwegzekucyjne oraz skargę na czynności komornika i środki zaskarżenia. Nadzór nad jego postępowaniem sprawuje sąd egzekucyjny.
Podstawa prawna
Art. 144 – 147, 195, 600 – 604, 802, 818 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).