Gdy dłużnik nie tylko nie płaci, ale wręcz ukrywa swój majątek przed komornikiem, wierzyciel ma prawo domagać się, aby dłużnik wskazał mienie, z którego zostanie przeprowadzona egzekucja.
Wierzyciel może wystąpić z żądaniem wyjawienia majątku przez dłużnika nawet wtedy, gdy egzekwuje świadczenia niepieniężne (np. domaga się wydania maszyn i dokumentów), które dłużnik ukrywa.

Wniosek na piśmie

Żądanie wierzyciel składa na piśmie do dłużnika, a gdy okaże się ono bezskuteczne, może wnieść sprawę do sądu. Wyjawienia majątku przedsiębiorca ma prawo domagać się, gdy zajęty przez komornika majątek okazał się za mały, aby pokryć zadłużenie wraz z odsetkami, albo egzekucja była bezskuteczna – mimo że została przeprowadzona, wierzyciel nie odzyskał długu.
Z żądaniem wierzyciel może wystąpić, zanim złoży do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji, jeżeli dysponuje dowodami, że jego roszczenia nie zostaną pokryte ze znanego mu majątku dłużnika albo ze świadczeń wypłacanych mu w ciągu sześciu miesięcy.
Wniosek o wyjawienie majątku przedsiębiorca składa w sądzie właściwym dla miejsca lub siedziby dłużnika. Oznacza w nim sąd i strony (czyli siebie jako wnioskodawcę i uczestnika postępowania, którym jest dłużnik). Uzasadnia też żądanie i wskazuje dowody na poparcie przytoczonych okoliczności. Mogą być one różne w zależności od tego, na jakim etapie postępowania egzekucyjnego wierzyciel występuje z wnioskiem. Gdy robi to przed wszczęciem egzekucji, składa oryginał tytułu wykonawczego. W toku postępowania musi dołączyć: odpis protokołu zajęcia wraz z potwierdzeniem, że komornik zastosował określone sposoby egzekucji, protokół z bezskutecznych czynności egzekucyjnych oraz inne dokumenty. Składając wniosek po zakończeniu postępowania wierzyciel dołącza postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, ponieważ egzekucja okazała się bezskuteczna.

W sądzie

Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu, na które wzywa wierzyciela i dłużnika, aby ich wysłuchać. Nie bada, czy roszczenie wierzyciela o zapłatę jest uzasadnione, dlatego dłużnik nie może zgłaszać zarzutów merytorycznych, które kwestionowałyby tę zasadność. Natomiast dłużnik ma prawo dowodzić, że wierzyciel może wyegzekwować należności ze znanego mu majątku bądź że wierzyciel nie przedstawił dokumentów, które uzasadniałyby jego wniosek o wyjawienie majątku.
Sąd zobowiązuje dłużnika do złożenia wykazu rzeczy, wierzytelności i innych praw oraz wskazania miejsca, gdzie się znajdują. Dłużnik musi również wyjawić oszczędności na rachunku bankowym i podać bank, który go prowadzi. Sąd zobowiązuje go do złożenia pod odpowiedzialnością karną przyrzeczenia, że przedstawiony przez niego wykaz jest prawdziwy i zupełny.

Kary dla dłużnika

Wobec dłużnika, który nie stawi się na posiedzenie bez uzasadnionej przyczyny, nie złoży wykazu rzeczy, wierzytelności i innych praw, odmówi złożenia przyrzeczenia lub odpowiedzi na zadawane pytania, sąd z urzędu stosuje sankcje. Ma prawo ukarać go grzywną do 5 tys. zł, nakazać przymusowe doprowadzenie go na posiedzenie, a nawet zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca. Sąd może łączyć sankcje.

Postanowienie

Po wysłuchaniu wierzyciela i dłużnika sąd wydaje postanowienie. Może w nim zobowiązać dłużnika do złożenia wykazu majątku i przyrzeczenia albo oddalić wniosek wierzyciela. Na postanowienie sądu stronom przysługuje zażalenie.
Dłużnik powinien niezwłocznie złożyć wykaz i przyrzeczenie. Zdarza się jednak, że zachorował lub z innych uzasadnionych przyczyn nie stawił się na posiedzeniu. Gdy mimo jego nieobecności sąd uzna sprawę za wyjaśnioną i wyda postanowienie o zobowiązaniu go do wyjawienia majątku, to wyznacza mu termin nie dłuższy niż tydzień na złożenie wykazu i przyrzeczenia.
Wierzyciel ma prawo być obecny przy składaniu przez dłużnika wykazu i przyrzeczenia, a także zadawać mu pytania zmierzające do wykrycia przedmiotów, które mogą być objęte egzekucją. Po uprawomocnieniu się postanowienia jego odpis sąd przesyła do sądu rejestrowego. Na tej podstawie zadłużony przedsiębiorca zostanie wpisany do rejestru dłużników niewypłacalnych. Gdy postępowanie o wyjawienie majątku zostanie umorzone, dłużnik zostanie z niego wykreślony.
Wzór wniosku o wyjawienie majątku
Warszawa, 12 grudnia 2011 r.
Do Sądu Rejonowego
dla m.st. Warszawy
Wydział Cywilny w Warszawie
Wierzyciel: Ignacy Sęk
zam. w Warszawie, ul. Nadzamcze 71 m. 14
Dłużnik: Piotr Kos
zam. w Warszawie, ul. Okrężna 27 m. 43
Wniosek o wyjawienie majątku
Wnoszę o:
1) zobowiązanie dłużnika do złożenia wykazu majątku oraz do złożenia przyrzeczenia
2) zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania
Uzasadnienie
Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, sygn. akt C 117/10, opatrzonym klauzulą wykonalności, została zasądzona od dłużnika Piotra Kosa kwota 15 000 (słownie: piętnaście tysięcy) złotych wraz z odsetkami i kosztami procesu.
Dowód: wyrok sądu w sprawie C 117/10.
Przeprowadzona u dłużnika egzekucja okazał się bezskuteczna, co wynika z protokołu zajęcia ruchomości.
Dowód:
1) pismo komornika z 17 października 2011 r.
akta komornika sygn. IV Km 154/11.
Z uwagi na powyższe wniosek jest uzasadniony.
Ignacy Sęk
(własnoręczny podpis)
Załączniki:
1) odpis wniosku
2) wyrok sądu
3) pismo komornika
Podstawa prawna
Art. 915 – 920 ustawy z 17 listopada 1964 r. (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).