Pan Marian chce podarować swojej córce mieszkanie, ale nadal chce w nim zamieszkiwać. W tym celu może w umowie darowizny obciążyć córkę poleceniem ustanowienia na jego rzecz służebności mieszkania.
Zgodnie z prawem cywilnym darczyńca może obciążyć obdarowanego obowiązkiem spełnienia oznaczonego świadczenia. Może ono mieć charakter niemajątkowy, np. odwiedziny chorego, albo charakter majątkowy, np. przekazanie przedmiotu darowizny na ufundowanie nagrody. Takie świadczenie może zostać zastrzeżone na rzecz darczyńcy, osoby trzeciej albo dla interesu społecznego. Mimo takiego obciążenia obowiązek spełnienia polecenia nie uchybia bezpłatności darowizny.

Rodzaj powinności

Darczyńca może nałożyć na obdarowanego różnego rodzaju powinności. Mogą to być zarówno działania jak i zaniechania. Polecenie może mieć na względzie interes osobisty lub majątkowy wskazanej osoby. Charakteru polecenia nie będą miały natomiast rady, zalecenia, ostrzeżenia czy życzenia. Dla skuteczności polecenia nie ma też znaczenia, czy jego wykonanie będzie uzależnione od zużycia częściowego, czy nawet całego przedmiotu darowizny. Polecenie nie będzie skuteczne, jeśli jest sprzeczne z przepisami prawa albo z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli okaże się, że polecenie jest nieskuteczne, nie wpływa to na ważność umowy darowizny, chyba że z jej treści wynika, że bez obciążenia darowizny poleceniem umowa nie byłaby zawarta. Nieważność umowy darowizny spowoduje bezskuteczność zastrzeżonego w niej polecenia.
Kodeks cywilny wymienia krąg osób, które mogą domagać się od obdarowanego określonego zachowania, wynikającego z treści polecenia, np. żądać ustanowienia służebności. Jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się. Żądanie wypełnienia polecenia jest uzależnione od wykonania umowy darowizny.

Prawo darczyńcy

Dopóki darczyńca żyje, tylko jemu, bez względu na treść polecenia, przysługuje prawo do żądania wykonania polecenia. Jeżeli jednak polecenie ma na celu wyłącznie korzyść obdarowanego, darczyńca nie może domagać się jego wykonania. Jeżeli spadkodawca zmarł, to uprawnionymi do żądania wykonania polecenia są jego spadkobiercy. Bez znaczenia jest w tej sytuacji, czy dziedziczą oni na podstawie ustawy, czy też na podstawie testamentu. Ponadto jeżeli pod treścią polecenia kryje się ważny interes społeczny, żądać wykonania polecenia może także właściwy organ państwowy.
PRZYKŁAD
Czy sam obdarowany może się zobowiązać do spełnienia polecenia
Możliwa jest taka umowa darowizny, w której obdarowany zobowiązuje się do określonego świadczenia na rzecz darczyńcy albo innej osoby. W takiej sytuacji przysługuje im uprawnienie do żądania wykonania przez obdarowanego zobowiązania zaciągniętego w umowie. Wartość tego świadczenia powinna być jednak niewielka w stosunku do przedmiotu darowizny, żeby umowa darowizny nie przyjęła charakteru odpłatnego.
Podstawa prawna
Art. 893 – 895 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.).