Przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne wymaga uzyskania zgody albo Ministerstwa Rolnictwa, albo Ministerstwa Środowiska, albo marszałka województwa. Wyrażenie zgody następuje na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Należności za wyłączenie gruntu z produkcji rolnej wkrótce określane będą kwotowo, zamiast płatności uzależnionych od ceny ziarna żyta.
Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Zgoda i wniosek

Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów rolnych oraz gruntów leśnych wymaga w zależności od rodzaju klasy gruntów uzyskania zgody albo Ministerstwa Rolnictwa, albo Ministerstwa Środowiska, albo marszałka województwa (art. 7 ustawy z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych).Wyrażenie zgody, o której mowa, następuje na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Do wniosku dotyczącego gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wójt (burmistrz, prezydent miasta) dołącza opinię dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, a w odniesieniu do gruntów parków narodowych – opinię dyrektora parku. Marszałek województwa swoją opinię musi dołączyć do wniosku w sprawie gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I–III oraz gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa.

Opłaty za wyłączenie

Osoba, która uzyskała zezwolenie na wyłączenie gruntów z produkcji, jest obowiązana uiścić należność i opłaty roczne, a w odniesieniu do gruntów leśnych – także jednorazowe odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu. Obowiązek taki powstaje od dnia faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji. Właściciel, który w okresie dwóch lat zrezygnuje w całości lub w części z uzyskanego prawa do wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej, otrzymuje zwrot należności, jaką uiścił, odpowiednio do powierzchni gruntów niewyłączonych z produkcji. Zwrot uiszczonej należności następuje w terminie do trzech miesięcy od dnia zgłoszenia rezygnacji.

Umorzenie należności

Na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa – w odniesieniu do gruntów rolnych, dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – w odniesieniu do gruntów leśnych, a w odniesieniu do obszarów wchodzących w skład parków narodowych – dyrektor parku mogą umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych, a w odniesieniu do gruntów leśnych również jednorazowe odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu.
Umorzenie należności, o których mowa, możliwe jest w przypadku inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej. Ponadto określona inwestycja musi służy zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności albo dotyczyć powiększenia lub założenia cmentarza. Umorzenie należności w związku z wyłączeniem gruntów możliwe jest, jeżeli obszar gruntu nie przekracza 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nieobjętym ochroną.



Orzecznictwo
ZABUDOWA MIESZKANIOWA NA GRUNTACH ROLNYCH
Zabudowa zagrodowa nie zmienia przeznaczenia gruntów rolnych. Grunty rolne przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną wymagają natomiast uzyskania uprzedniej zgody na zmianę ich przeznaczenia na cele budowlane (nierolnicze), do czego zobowiązują postanowienia art. 7 ust. 2 ustawy z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zm.) – rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podlaskiego z 5 sierpnia 2008 r. NK.II.KK.0911-149/08.
NAJPIERW PLAN ZAGOSPODAROWANIA POTEM WYŁĄCZENIE
Dopiero wtedy, gdy rada gminy uchwali plan zagospodarowania przestrzennego, który będzie przewidywał przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, zasadne jest domaganie się wydania decyzji określającej warunki wyłączenia gruntów z produkcji na cele nierolnicze lub nieleśne – decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu z 18 listopada 2003 r. SKO 4201/27/03.
Wysokość opłat
Od początku przyszłego roku należności za wyłączenie z produkcji 1 ha:
● użytków rolnych,
● gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych pod budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu,
● parków wiejskich oraz gruntów pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi – wynosić będą:
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zm.).
● Ustawa z 25 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. nr 115, poz. 967).