Obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona. Ich przestrzeganie w zależności od sytuacji może narazić osoby sprawujące zarząd na odpowiedzialność majątkową, dyscyplinarną czy też karną. Dodatkowo zasady prawidłowej gospodarki wymagają, by władze samorządowe, podejmując decyzje, poprzedziły je wnikliwą analizą opłacalności ekonomicznej podejmowanego przedsięwzięcia.
Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Z kolei nabycie mienia komunalnego następuje:
● na podstawie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym,
● przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy. W takim przypadku przekazanie mienia następuje w drodze porozumienia zainteresowanych gmin, a w razie braku porozumienia – decyzją prezesa Rady Ministrów, podjętą na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej,
● w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia,
● w wyniku własnej działalności gospodarczej,
● przez inne czynności prawne,
● w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami.
Zgodnie z przepisami podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa, np. ustawy o gospodarce nieruchomościami czy kodeksie cywilnym. W szczególności celu, na który dany składnik mienia gminnego zostanie wykorzystany. W tym miejscu wskazać należy, że przeznaczenie terenów określone jest przede wszystkim w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Z kolei zasady wykorzystywania pozostałych składników mienia określane są poprzez uchwały organu stanowiącego gminy albo czynności podejmowane przez wójta w zakresie gospodarowania mieniem komunalnym. W konsekwencji ważne jest rozgraniczenie kompetencji poszczególnych organów gminy. Należy zatem pamiętać o tym, że to rada gminy określa reguły dotyczące gospodarowania mieniem, w tym również przeznaczenie poszczególnych ich składników, np. nieruchomości. Równocześnie do kompetencji wójta należy podejmowanie czynności zmierzających do wykonania uchwał organu stanowiącego. Dodatkowo zgodnie z art. 18 ustawy o samorządzie gminnym do zadań organu stanowiącego należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Uchwała rady gminy jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do trzech lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość. Wyjątkowo do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy. W praktyce oznacza to, że rada gminy określa przeznaczenie najważniejszych dla danej gminy składników majątkowych. Zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem takie uchwały rady gminy mają charakter uchwał w sprawach publicznych i podlegają nadzorowi wojewody. W uchwale z 6 listopada 2000 r. w sprawie sygn. akt OPS 11/00 Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że uchwała rady gminy o przeznaczeniu do sprzedaży nieruchomości stanowiącej mienie komunalne w trybie przetargu może zostać zaskarżona do sądu administracyjnego.
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Dziennika Gazety Prawnej: Zasady zarządzania gospodarką komunalną i mieniem samorządu.