Wykluczenie z kręgu spadkobierców ustawowych wujka zmarłego nie narusza przepisów konstytucji Ustawodawca ma swobodę w określaniu kręgu osób uprawnionych i kolejności ich powołania do spadku Resort sprawiedliwości pracuje nad zmianami w kodeksie cywilnym poszerzającymi krąg spadkobierców
- Wykluczenie z kręgu spadkobierców ustawowych wujka zmarłego nie narusza przepisów konstytucji
- Ustawodawca ma swobodę w określaniu kręgu osób uprawnionych i kolejności ich powołania do spadku
- Resort sprawiedliwości pracuje nad zmianami w kodeksie cywilnym poszerzającymi krąg spadkobierców
Z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego zwrócił się Sąd Rejonowy w Krakowie, który rozpoznawał sprawę spadku przyznanego gminie z racji braku najbliższych krewnych zmarłego ustawowo powołanych do spadku po nim. Zmarły nie pozostawił testamentu, dlatego też zastosowanie miały przepisy prawa spadkowego. Rozstrzygając sprawę, sąd powziął wątpliwości co do ograniczenia dziedziczenia ustawowego tylko do pewnych członków rodziny. Zdaniem krakowskiego sądu, dopuszczenie do dziedziczenia gminy z pominięciem rodzeństwa rodziców spadkodawcy narusza ich prawo do dziedziczenia.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis powołujący do spadku gminę w sytuacji, gdy otwarcia spadku dożyło rodzeństwo rodziców spadkodawcy, jest zgodny z ustawą zasadniczą. Zdaniem TK, konstytucja nie formułuje ścisłych i jednoznacznych norm pozwalających na określenie kręgu, kolejności powołania do spadku i wysokości udziałów spadkobierców ustawowych. Pozostawia w tym zakresie ustawodawcy swobodę. Trybunał podkreślił jednak, że powinien on respektować przede wszystkim zakaz ukrytego wywłaszczenia. Chociaż można założyć istnienie dyrektywy zaliczenia do kręgu spadkobierców ustawowych najbliższych krewnych i małżonka spadkodawcy, to jednocześnie na poziomie konstytucyjnym nie można wyznaczyć stopnia pokrewieństwa czy powinowactwa, uzasadniającego konieczne zaliczenie do tego kręgu. Konstytucja chroni prawa nabyte w drodze dziedziczenia, nie przesądzając jednak, kto w konkretnej sytuacji prawa te nabywa.
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego, działająca przy Ministerstwie Sprawiedliwości przygotowała już projekt nowelizacji kodeksu cywilnego, który zmierza do rozszerzenia kręgu spadkobierców ustawowych. Zgodnie z projektem do spadku powołani będą także dziadkowie spadkodawcy, ich zstępni oraz pasierbowie spadkodawcy. Zdaniem rzecznika praw obywatelskich, obecnie obowiązujący porządek dziedziczenia ustawowego, w którym do spadku dochodzi gmina przed stosunkowo bliskimi członkami rodziny zmarłego, w niedostateczny sposób chroni konstytucyjne prawo dziedziczenia oraz nie uwzględnia dobra rodziny w polityce społecznej i gospodarczej państwa.
Projekt nowelizacji kodeksu cywilnego znajduje się obecnie na etapie uzgodnień międzyresortowych.
Sygn. akt P 19/07
KATARZYNA RYCHTER
