Ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe. Poradnik

W postępowaniu sąd będzie badał następujące okoliczności: - rodzaj choroby i stopień jej nasilenia, - skąd osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, czerpie środki utrzymania, - czy osoba ta pracuje zarobkowo, - jak radzi sobie w zwykłych sprawach życia codziennego, - czy osoba, której postępowanie dotyczy, ma rodzinę mogącą jej zapewnić faktyczną pomoc i opiekę.

Przystępując do procedury ubezwłasnowolnienia musimy przygotować dowody potwierdzające konieczność ubezwłasnowolnienia. Ocena sądu, czy osoba jest w stanie kierować swoim postępowaniem, musi być oparta na opinii biegłego psychiatry lub neurologa oraz psychologa. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna, jeżeli nie pozostaje pod władzą rodzicielską, natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora.

Ubezwłasnowolnienie krok po kroku:

1. Kto może zgłosić wniosek o ubezwłasnowolnienie - małżonek osoby, której dotyczy wniosek lub jej przedstawiciel ustawowy, a jeśli osoba ta nie ma przedstawiciela ustawowego - krewni w linii prostej oraz rodzeństwo.

2. Gdzie składamy wniosek o ubezwłasnowolnienie - do sądu okręgowego miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w przypadku braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca pobytu tej osoby.

3. Co powinien zawierać wniosek o ubezwłasnowolnienie
• wskazanie zakresu ubezwłasnowolnienia (częściowe czy całkowite)
• uzasadnienie wniosku ze wskazaniem przyczyn jego złożenia (zalecane byłoby podanie informacji, w jakich placówkach leczył się bądź leczy uczestnik i jaka jest jego sytuacja majątkowa),
• wyjaśnienie stanu cywilnego osoby, która ma być ubezwłasnowolniona
• złożenie odpisu skróconego aktu urodzenia uczestnika
• wyjaśnienie stosunku wnioskodawcy wobec uczestnika poprzez złożenie odpowiedniego odpisu aktu stanu cywilnego (jeśli wnioskodawca jest ojcem uczestnika wystarczy odpis skróconego aktu urodzenia, jeśli wnioskodawczyni jest matką uczestnika i po zawarciu związku małżeńskiego zmieniła nazwisko, to zamiast swego odpisu skróconego aktu urodzenia należy złożyć odpis skrócony aktu małżeństwa wnioskodawczyni, jeżeli wnioskodawczyni jest siostrą uczestnika i na skutek zawarcia małżeństwa zmieniła nazwisko, to również zamiast swego aktu urodzenia należy złożyć odpis skrócony aktu małżeństwa wnioskodawczyni)
• we wniosku należy zaznaczyć, czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania, wskazane jest podanie numeru telefonu wnioskodawcy celem ułatwienia kontaktu z biegłym.

4. Wymagana dokumentacja medyczna - sąd zażąda przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jednak możemy takie zaświadczenia dołączyć od razu do wniosku, wówczas postępowanie przebiegać będzie sprawniej.

5. Opłata - wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega opłacie stałej w wysokości 40,00 zł.

6. Konieczność zbadania przez biegłego (lub biegłych) - osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa oraz psychologa.

7. Wydanie przez sąd postanowienia o ubezwłasnowolnieniu - sąd może wydać takie postanowienie wyłącznie po przeprowadzeniu rozprawy, w postanowieniu kończącym postępowanie sąd orzeknie, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe.

8. Uchylenie lub zmiana prawomocnego postanowienia o ubezwłasnowolnieniu - jeżeli stan zdrowia ubezwłasnowolnionego ulegnie poprawie sąd może zmienić postanowienie - orzec zamiast ubezwłasnowolnienia całkowitego ubezwłasnowolnienie częściowe, natomiast jeżeli stan zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej ulegnie pogorszeniu - sąd może zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na ubezwłasnowolnienie całkowite, natomiast jeżeli stan zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej będzie tak dobry, że nie będzie podstaw do utrzymywania ubezwłasnowolnienia, sąd może uchylić postanowienie o ubezwłasnowolnieniu - sąd może w takim przypadku działać również z urzędu, to znaczy bez wpłynięcia wniosku o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Postanowienie o ubezwłasnowolnieniu może zostać uchylone, gdy ustaną przyczyny, które doprowadziły do jego wydania (np. dziecko wybudzi się ze śpiączki), dlatego nie sposób wskazać ,,czasu trwania ubezwłasnowolnienia”.

Czym się różni ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe?
Ubezwłasnowolnienie całkowite, może być zastosowane w stosunku do osoby, która ukończyła trzynaście lat i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba, że pozostaje ona pod władzą rodzicielską. Zasadą jest, że czynność prawna dokonana przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważna (chyba że chodzi o drobne bieżące sprawy życia codziennego). W imieniu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie czynności prawnych dokonuje jej opiekun.

Ubezwłasnowolnienie częściowe, może być zastosowane w stosunku do osoby pełnoletniej, której wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Co do zasady dla ważności czynności prawnych dokonanych przez osobę ubezwłasnowolnioną potrzebna jest zgoda kuratora.

Powyższy tekst pochodzi z poradnika prawnego dla rodzin osób w śpiączce, który powstał dzięki prawnikom z warszawskiej Kancelarii Radców Prawnych Mamczarek i Migdalska dla Fundacji Akogo.