Rozmawiamy z ANDRZEJEM ROTEREM, dyrektorem generalnym Konferencji Przedsiębiorców Finansowych w Gdańsku - Czy wprowadzenie instytucji upadłości konsumenckiej jest w Polsce potrzebne?
- Instytucja upadłości konsumenckiej została wprowadzana w wielu krajach pod wpływem kryzysów gospodarczych, które były źródłem niewypłacalności. W Polsce, z tego punktu widzenia, wprowadzanie upadłości nie ma uzasadnienia. Przy rosnącej zamożności Polaków i dostępie do kredytu handlowego i finansowego zaoferowanie dobrodziejstwa w postaci upadłości konsumenckiej należałoby dziś traktować jako nawiązanie do współczesnego dorobku cywilizacyjnego. Ważną cechą upadłości konsumenckiej jest solidarność wierzycieli z tymi, którzy nie z własnej winy popadli w niewypłacalność. Solidarność ta jest kosztowna, gdyż wiąże się często z umorzeniem części długów i utrzymaniem przez państwo systemu rozpatrywania wniosków. Pozwala na nowy start tym, którzy rzetelnie traktowali spłatę zobowiązań i zasłużyli na umorzenie długów. Warto zwrócić uwagę na nieskuteczność tej instytucji. Badania wskazują, że osoby, które skorzystały z upadłości, częściej niż pozostałe ponownie popadają w nadmierne zadłużenie. Świadczy to o złym wykonywaniu obowiązków państwa w dostarczaniu odpowiedniej edukacji konsumentom i wskazuje na niedostatki moralności finansowej.
• Czy osoby fizyczne nie powinny spłacać swoich długów?
- Spłata długów należy do podstawowych obowiązków społecznych. Badania w Polsce wskazują, że nie akceptujemy braku spłaty zobowiązań, nie ufamy tym, którzy ich nie spłacają, a zbyt szeroki dostęp do upadłości może być źródłem erozji podstawowych wartości społecznych. Do tego przyczynia się, tak jak w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, niezwykle dynamiczny rozwój przemysłu doradczego. Pojawia się nawet zjawisko planowania upadłości. Dla gospodarki są to znaczące koszty, które pokrywane są przez przewidującą, oszczędną część społeczeństwa i pogarszają ich jakość życia. Rozszerzająca się skala zgłaszanych upadłości staje się jednym z najważniejszych problemów społecznych. To są duże ryzyka społeczne i ekonomiczne, w szczególności dla gospodarek niedojrzałych, takich jak polska, i wciąż znajdujących się na drodze rozwoju.
• Na jakich zasadach powinna zostać wprowadzona upadłość konsumencka w Polsce?
- Wprowadzaniu upadłości konsumenckiej powinna towarzyszyć likwidacja limitów odsetkowych - jeśli nie chcemy osłabienia potencjału rozwojowego i dynamiki wzrostu. Koszty wdrożenia upadłości mogą być źródłem ograniczenia dostępu do kredytów, a nawet tych najmniej zamożnych mogą wykluczyć z rynku. Główne cechy regulacji powinny obejmować: restrykcyjnie stosowane przesłanki etyczne w dostępie do upadłości, limity kwot - wykluczając takie przyczyny składania wniosków jak ubóstwo, sądowy system rozpatrywania wniosków, jednokrotną możliwość skorzystania z tego dobrodziejstwa, umorzenie pozostałej części długów tym, którzy na to ostatecznie zasłużą.