Podstawy prawa spadkowego: Kto dziedziczy w pierwszej kolejności?

W Polsce dziedziczy się albo na podstawie testamentu, albo kolejności ustawowej. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, wówczas o tym, kto dziedziczy, decydują zapisy w Kodeksie cywilnym. Zapisy na ten temat możemy znaleźć w art. 931–940 Kodeksu cywilnego. Jaka jest kolejność dziedziczenia?

Kto dziedziczy w pierwszej kolejności?

Według ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny w pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci oraz małżonek spadkodawcy. Co jednak warto podkreślić, choć dzieci i małżonek dziedziczą w częściach równych, to małżonek nie może otrzymać części mniejszej niż jedna czwarta całego spadku.

Kiedy dziecko spadkodawcy nie żyje w chwili otwarcia spadku, to część, która przypadałaby zmarłej osobie, przypada jej dzieciom w równych częściach. Ma to zastosowanie również do dalszych zstępnych.

Spadkobiercy w drugiej kolejności

O spadkobiercach powoływanych w drugiej kolejności mówi art. 932 Kodeksu cywilnego. Jak stanowi ten przepis, jeśli spadkodawca nie ma zstępnych, to dziedziczy jego małżonek oraz rodzice. Każdy z rodziców w takiej sytuacji otrzymuje jedną czwartą spadku. Jeżeli jednak ojcostwo nie jest ustalone, wówczas matka dziedziczy połowę spadku w przypadku zbiegu z małżonkiem spadkodawcy.

Jeżeli spadkodawca nie miał ani zstępnych, ani małżonka, wówczas to rodzice otrzymują cały majątek w równych częściach. W przypadku, gdy jeden z rodziców nie żył już w chwili otwarcia spadku, wówczas część mu przypadającą dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych. Z kolei jeżeli ktoś z rodzeństwa nie dożyje otwarcia spadku, jednak pozostawia zstępnych – to oni dziedziczą udział tej osoby w spadku.

W sytuacji, w której nie żyje jedno z rodziców w czasie otwarcia spadku, a spadkodawca nie ma rodzeństwa i ich zstępnych, to rodzic dziedziczący z małżonkiem spadkodawcy dziedziczą po 50 proc. spadku.

W przypadku, gdy małżonek spadkodawcy dziedziczy w zbiegu z jego rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa, to przypada mu 50 proc. spadku. Natomiast jeżeli spadkodawca nie ma zstępnych, rodziców, rodzeństwa oraz ich zstępnych, to małżonkowi przypada całość spadku.

Czy dziadkowie mogą dziedziczyć?

Według Kodeksu cywilnego dziedziczyć mogą także dziadkowie spadkodawcy. Jeżeli nie ma on zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, to cały spadek przypada jego dziadkom – dziedziczą oni w równych częściach.

Jeżeli którekolwiek z dziadków nie dożyje otwarcia spadku, to udział spadkowy przypadający tej osobie przypada jej dzieciom w równych częściach. Jeśli natomiast dziecko dziadków nie dożyje otwarcia spadku, to udział spadkowy przypada jego dzieciom w częściach równych. W przypadku jednak, gdy dziadek, który nie dożył otwarcia spadku, nie ma dzieci lub wnuków, to jego udział spadkowy przypada wówczas w równych częściach pozostałym dziadkom.

Dzieci małżonka w kolejce do dziedziczenia?

Jak stanowi ustawa, w przypadku braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia ustawowego, spadek może przypaść w równych częściach dzieciom małżonka spadkodawcy, jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Dziedziczyć może także gmina lub Skarb Państwa

Jeżeli spadkodawca nie ma małżonka, krewnych, dzieci – to spadek przejmuje gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Z kolei jeżeli tego miejsca zamieszkania nie da się ustalić lub spadkodawca mieszkał za granicą, to spadek przypadka Skarbowi Państwa.

Osoba przysposobiona – jak dziedziczy?

W przypadku osoby pełnie przysposobionej dziedziczy ona po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby była ona dzieckiem osoby przysposabiającej. Analogicznie osoba przysposabiająca i jej krewni również dziedziczą po przysposobionym tak, jakby był on dzieckiem przysposabiającego. Przysposobiony nie dziedziczy po wstępnych naturalnych i ich krewnych – oni również po nim nie dziedziczą.

Czy rozwód lub separacja wyklucza z dziedziczenia?

Kodeks cywilny stanowi, że jeśli małżonkowie są w separacji, to wyłącza się stosowanie przepisów o powołaniu do dziedziczenia. Małżonek jest wyłączony z dziedziczenia jeśli wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było uzasadnione.