Zachowek: Komu przysługuje, ile wynosi i czy jest automatyczny? Najważniejsze informacje

Zdarza się, że ktoś zostaje pominięty przy dziedziczeniu. Nie oznacza to jednak, że nie ma szans na uzyskanie spadku. W takiej sytuacji może się okazać, że posiada prawo do zachowku. Co to jest zachowek? Komu przysługuje i ile wynosi?

Czym jest zachowek?

Zachowek to uprawnienie przysługujące zstępnym, czyli dzieciom i wnukom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy na wypadek pominięcia ich przez spadkodawcę w testamencie. Zachowek ogranicza swobodę spadkodawcy w dysponowaniu swoim majątkiem na wypadek jego śmierci. Celem zachowku jest bowiem przede wszystkim zabezpieczenie interesów najbliższej rodziny spadkodawcy po jego śmierci.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego powołanie do spadku wynika z ustawy lub z testamentu. Dziedziczenie ustawowe następuje w sytuacji, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy lub gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Oznacza to, że dziedziczenie na podstawie testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jednak zachowek jest instytucją, która chroni interesy majątkowe osób pominiętych w testamencie. Jeśli uprawniony do zachowku nie otrzymał należnej sobie części spadku wskutek dziedziczenia lub darowizny i np. spadkodawca zapisał w testamencie wszystko swojej małżonce pomijając dzieci - przysługuje im prawo do roszczenia o zachowek.

Komu przysługuje zachowek?

Do zachowku uprawnieni są zstępni, a także małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Znaczenie ma w tym przypadku przede wszystkim kolejność dziedziczenia. Dla przykładu, rodzice spadkodawcy będą uprawnieni do zachowku dopiero w sytuacji, w której spadkodawca nie miał dzieci i małżonka.

W jakiej sytuacji przysługuje zachowek?

Uprawnienie do zachowku przysługuje zawsze, gdy członek najbliższej rodziny zmarłego (dziecko, wnuk, przysposobiony, małżonek, rodzic lub przysposabiający) nie został uwzględniony w spadku. Warto jednak pamiętać, że osoba ta nie może być wydziedziczona ani uznana za niegodnego dziedziczenia. W takiej sytuacji nie ma ona prawa do zachowku.

Ile wynosi zachowek?

Wysokość zachowku uzależniona jest od różnych czynników, takich jak wiek (małoletność) lub trwała niezdolność do pracy uprawnionego. Kodeks Cywilny dokładnie określa, jaka wysokość zachowku przynależy poszczególnym osobom.

W przypadku dziecka osoby zmarłej, zachowek wynosi ½ całej masy spadkowej przy czym, gdy dziecko jest małoletnie lub trwale niezdolne do wykonywania obowiązków zawodowych, zachowek wzrasta do ⅔ wartości spadku.

Jak uzyskać zachowek?

Żądanie zapłaty zachowku powinno zostać skierowane do spadkobiercy, który otrzymał spadek. By uzyskać zachowek np. po rodzicu należy wystosować wezwanie do zapłaty zachowku do wszystkich spadkobierców. W wezwaniu należy umieścić kwotę do wypłaty i podstawę do wypłaty zachowku.

Jeśli nie przyniesie to oczekiwanych skutków, można ubiegać się o zachowek na drodze sądowej. Wówczas należy złożyć pozew o zachowek do sądu okręgowego lub rejonowego umieszczając datę, dane pozwanego, dane powoda, a także przedmiot sporu, czyli kwotę zachowku, uzasadnienie roszczenia oraz inne istotne dla sądu informacje, takie jak np. dowody potwierdzające trwałą niezdolność do pracy powoda.

Do pozwu należy dołączyć również akt zgonu spadkodawcy, akt poświadczenia dziedziczenia, akt cywilny potwierdzający pokrewieństwo między osobą zmarłą a powodem oraz umowy darowizny czy inne dokumenty, które potwierdzają, że roszczenie o zachowek jest uzasadnione.

Należy to jednak zrobić w określonym czasie. Roszczenie to przedawnia się bowiem po upływie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu.

Kiedy nie można otrzymać zachowku?

Zachowku nie otrzyma osoba, która została uznana za niegodną dziedziczenia lub ta, która została wydziedziczona na mocy testamentu spadkodawcy. Nie należy się on także osobom, które zrzekły się dziedziczenia i tym, które odrzuciły spadek.