Subskrybuj nas na Youtube
Pani Sabina jest osobą samotną i ma tylko siostrę oraz dalekich powinowatych, którzy niedawno wyemigrowali za granicę. Chce przekazać im w spadku kilka pamiątek rodzinnych, w tym cennych obrazów. Powinowaci nie dziedziczą po niej z mocy ustawy, więc postanowiła sporządzić na ich rzecz testament. Obawia się jednak, że gdy po jej śmierci siostra będzie likwidowała mieszkanie, to kartka, na której spisze dokument, zaginie i to właśnie ona odziedziczy wszystko z mocy ustawy. – Sąsiadka poradziła, że uniknę tych problemów, jeśli testament sporządzi notariusz, a następnie zarejestruje go w specjalnym rejestrze – opowiada pani Sabina i zastanawia się, co na tym zyskają jej spadkobiercy. – Czy dzięki temu testament nabierze większej wartości – pyta czytelniczka.
/>
Pani Sabina może testament napisać własnoręcznie albo skorzystać z pomocy notariusza – obie formy są równie ważne. Zamieszczenie testamentu notarialnego w specjalnym rejestrze nie spowoduje, że będzie miał większą wartość, ułatwi jednak odszukanie go spadkobiercom. Istotne jest natomiast, aby akt ostatniej woli nie był obarczony błędami, które spowodują bezwzględną nieważność wszystkich dokonanych w nim rozporządzeń. Zdarza się, że spadkodawca zamiast spisać testament własnoręcznie, sporządza go w postaci wydruku komputerowego, bądź pisze wprawdzie własnoręcznie, ale prócz swojego podpisu opatruje go również podpisami świadków. Trzeba też pamiętać, że testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy, więc nie jest ważny dokument spisany np. wspólnie przez małżonków.
Testament sporządzony przez notariusza może na wniosek testatora zostać zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (notariusz ma obowiązek poinformować o takiej możliwości). Wpis jest dobrowolny, można sporządzić testament w formie notarialnej i nie zamieszczać go rejestrze. Wpisu do rejestru dokonuje notariusz, nie informując w nim jednak o treści dokumentu (dlatego nie dostanie się ona do publicznej wiadomości). Potwierdza jedynie, że został spisany, i podaje kancelarię, w której został złożony. Rejestracja jest bezpłatna, a informacja o tym, że została dokonana, może być ujawniona dopiero po śmierci testatora. Po okazaniu aktu zgonu spadkodawcy spadkobiercy i wierzyciele zmarłego, a także sąd spadku mogą w dowolnej kancelarii notarialnej ją uzyskać. Dzięki temu spadkodawca ma pewność, że zarejestrowany dokument nie zaginie, a jego treść nie zostanie ujawniona za jego życia (nawet wymienionym w nim osobom powołanym do dziedziczenia).
Warto więc zastanowić się nad tą możliwością, bo odnalezienie testamentu niezarejestrowanego może nie być łatwe. Jeśli nie zostanie ujawniony w trakcie postępowania spadkowego przed sądem lub przed notariuszem, może nawet nie zostać wykonany, bo jego oryginał znajduje się w jakiejś nieznanej spadkobiercom kancelarii notarialnej lub w archiwum. Zarejestrowanie testamentu nie przesądza o tym, że nie może on zostać zmieniony. Testator ma również prawo w każdej chwili zażądać usunięcia wpisu z rejestru.
Uwaga! Wprawdzie Notarialny Rejestr Testamentów istnieje dopiero od 5 października 2011 r., to jednak można zarejestrować w nim również testamenty spisane przed tą datą.
Rejestr zawiera też informacje o testamentach sporządzonych własnoręcznie i przekazanych notariuszowi do depozytu. Z przyjęcia na przechowanie notariusz sporządza protokół, wymienia w nim datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej i wskazuje, komu ma go wydać. Dokument może zostać też wydany następcy prawnemu wskazanej osoby. Testator ma prawo złożyć wniosek o zarejestrowanie testamentu własnoręcznego w protokole przyjęcia go na przechowanie lub w oddzielnym, gdy rejent będzie rejestrował testament ręczny, który już od pewnego czasu przechowuje.
Europejska Sieć Rejestrów Testamentów
Polski Notarialny Rejestr Testamentów jest połączony z siecią Europejskich Rejestrów Testamentów, które funkcjonują m.in. we Francji, w Belgii, Słowenii, Holandii, Rosji, Estonii, Rumunii, Austrii, Luksemburgu i na Węgrzech. Zagraniczne rejestry działają na takich samych zasadach jak polski, tzn. nie przechowują konkretnych dokumentów, ale ułatwiają ich odnalezienie i stosują zasady konwencji z Bazylei z 1972 r. o stworzeniu systemu rejestracji testamentów.
Podstawa prawna
Art. 107 i 108 ustawy z 14 lutego 1991 r. o notariacie (Dz.U. z 2014 r. poz. 164 ze zm.). Uchwała nr VII/46/2011 Krajowej Rady Notarialnej z 4 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia rejestru testamentów i zasad jego funkcjonowania 9 ze zm.). Regulamin świadczenia przez Krajową Radę Notarialną usług w zakresie zapewnienia użytkownikom dostępu do rejestrów notarialnych, dokonywania wpisów w tych rejestrach i uzyskiwania wynikających z nich informacji – zarządzenie prezesa KRN nr 5/2011 z 16 września 2011 r.
OPINIA EKSPERTA
Na umieszczenie w rejestrze testamentu sporządzonego przez notariusza najczęściej decydują się spadkodawcy, którzy nie chcą informować swoich spadkobierców ustawowych o jego treści albo nie mają żadnych spadkobierców ustawowych. Niektórzy z nich obawiają się nawet, że testament mógłby zostać po ich śmierci zniszczony, a nie chcą, aby do spadku po nich zostali powołani najbliżsi krewni z mocy ustawy. Oprócz nich jest też spora grupa samotnych spadkodawców, którzy nie znają adresu osoby powołanej do dziedziczenia, dlatego nie mogą jej zawiadomić o sporządzeniu aktu ostatniej woli. Mają jednak nadzieję, że po ich śmierci ktoś sprawdzi, czy taki testament został zarejestrowany, i dlatego będzie go można łatwiej odnaleźć niż wówczas, gdyby pozostawiono go w mieszkaniu wśród innych dokumentów. Oprócz tego w rejestrze są też zamieszczane informacje – na wniosek testatora – o testamentach sporządzonych własnoręcznie złożonych na przechowanie u notariusza. Z takiego przejęcia dokumentu na przechowanie rejent sporządza protokół, którego oryginał jest przechowywany w kancelarii, a wypis – jeśli takie jest życzenia składającego protokół – jest wydawany osobie składającej testament. Jeśli testament jest sporządzany u notariusza, to wzmianka o jego sporządzeniu jest zamieszczana w rejestrze testamentów bezpłatnie, a sporządzający ponosi jedynie koszty sporządzenia testamentu (od 50 do 200 zł netto). Jeśli testament jest składany u notariusza, to koszt protokołu przyjęcia tego dokumentu na przechowanie wynosi 50 zł netto, a za każdy miesiąc przechowania opłata wynosi 20 zł netto i płatna jest przy odbiorze testamentu.