Jak i kiedy wydaje się opinię o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego?

Kto wydaje opinię o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego i dlaczego jest ważna w postępowaniu karnym? Co trzeba wiedzieć o obserwacji w zakładzie leczniczym? Oto najważniejsze informacje.

Kto wydaje opinię o stanie zdrowia psychicznego?

Sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator powołuje co najmniej dwóch biegłych psychiatrów (ustawa nie wyklucza więc powołania większej liczby biegłych) w celu wydania opinii o stanie zdrowia oskarżonego w przypadku, w którym zachodzi uzasadniona wątpliwość co do tego czy:

• zdolność oskarżonego do rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona,
• stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.

Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. Dodatkowo, do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje biegłego lekarza seksuologa.

Należy zaznaczyć, iż biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności. W sytuacji, w której istnieje możliwość wydania nierzetelnej opinii, biegli mogą zostać wyłączeni.

Co powinna zawierać opinia?

Jeżeli biegli psychiatrzy stwierdzą, że oskarżony nie jest w stanie samodzielnie prowadzić postępowania, to sąd z urzędu przydziela obrońcę (w przeciwnym razie jest to bezwzględna przyczyna odwoławcza, która prowadzi do uchylenia orzeczenia).

W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Jak długo obserwacja w zakładzie leczniczym?

O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka wyłącznie sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Przepisy art. 156 § 5a oraz art. 249 § 3 i 5 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio. Przypomnijmy, iż at. 156 § 5a k.p.k. dotyczy konieczności udostepnienia podejrzanemu akt sprawy, aby wiedział co stanowi według nas duże prawdopodobieństwo, że popełnił czyn zabroniony Z kolei art. 249 § 3 k.p.k. stanowi, iż zanim skierujemy podejrzanego na obserwacje to najpierw musimy go przesłuchać. Zgodnie z 249 § 5 k.p.k. prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza się do tej czynności obrońcę z urzędu. Zarządzenie może wydać także referendarz sądowy. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.

Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

Należy pamiętać, iż na postanowienie o umieszczeniu oskarżonego na obserwacji psychiatrycznej oraz postanowienie o przedłużeniu umieszczenia oskarżonego na obserwacji psychiatrycznej przysługuje zażalenie, które sąd rozpoznaje niezwłocznie. (203 § 4 k.p.k.)