Subskrybuj nas na Youtube
W czasie pandemii koronawirusa rodzicie mogą otrzymać dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Warto jednak pamiętać, że jest też „zwykły” zasiłek opiekuńczy, o który nadal można się ubiegać na ogólnych zasadach w przypadku konieczności opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny.
Trwa zamieszanie z dodatkowym zasiłkiem opiekuńczym, wypłacanym rodzicom dzieci do lat 8, które w czasie pandemii koronawirusa nie mogą korzystać ze zorganizowanej opieki. Prawnicy są przekonani, że od 25 maja takie świadczenie już się nie należy, Ministerstwo Rodziny ma inne zdanie – zapewniało najpierw, że zasiłek będzie wypłacać do 14 czerwca, a potem, że termin wydłużyło do 28 czerwca.
O tym problemie pisaliśmy już wielokrotnie, np. w artykułach:
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy: Komu przysługuje, warunki, terminy
Zasiłek opiekuńczy już nie dla rodziców dzieci do lat 8? Ważne zmiany w tarczy antykryzysowej
Na marginesie tego sporu warto zauważyć, że mówimy jedynie o dodatkowym zasiłku opiekuńczym, wprowadzonym przez przepisy antykryzysowe na czas pandemii koronawiursa. Istnieje też zasiłek opiekuńczy wypłacany na ogólnych zasadach z ubezpieczenia chorobowego. To forma rekompensaty za to, że ktoś musiał zwolnić się z wykonywania pracy z powodu obowiązku opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Prawo do takiego zasiłku przewiduje art. 189 Kodeksu pracy, po szczegóły odsyła jednak do odrębnych przepisów. Znajdziemy je w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa [dalej: ustawa o świadczeniach pieniężnych].
Zasiłek opiekuńczy na zasadach ogólnych. Komu przysługuje
Zasiłek opiekuńczy może być wypłacany w przypadku nieobecności w pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki dziecku lub chorej osobie najbliższej, nie przysługuje więc np. w czasie urlopu. Może być wypłacany pod warunkiem, że w gospodarstwie domowym nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić taką opiekę, zasada ta nie dotyczy jednak opieki nad chorym dzieckiem do 2 lat.
Przepisy określają, nad kim ta opieka ma być sprawowana i jaki jest maksymalny okres wypłacania zasiłku. Możemy wyróżnić następujące sytuacje:
1. Opieka nad zdrowym dzieckiem, które nie ukończyło ośmiu lat
Rodzic może otrzymywać świadczenie przez maksymalnie 60 dni kalendarzowych. Przysługuje w sytuacjach:
a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą;
b) gdy zwykle sprawujący opiekę drugi z rodziców lub współmałżonek rodzica nie może tego robić z powodu pobytu w szpitalu, porodu lub choroby.
2. Opieka nad chorym dzieckiem
Jeśli dziecko nie ukończyło 14 lat, zasiłek jest wypłacany przez maksymalnie 60 dni kalendarzowych. Jeśli dziecko jest starsze i pozostaje z rodzicem we wspólnym gospodarstwie domowym, świadczenie również można uzyskać, ale tylko na maksymalnie 14 dni kalendarzowych.
3. Opieka nad innym chorym członkiem rodziny
Zasiłek przysługuje, gdy taka osoba pozostaje z uprawnionym we wspólnym gospodarstwie domowym. Za członka rodziny w świetle tego przepisu uważa się: małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo. Zasiłek z tytułu opieki nad taką osobą przysługuje przez maksymalnie 14 dni kalendarzowych.
4. Opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym (do ukończenia 18 lat)
Świadczenie przysługuje przez maksymalnie 30 dni kalendarzowych w sytuacjach, gdy:
a) dziecko niepełnosprawne jest chore;
b) zwykle opiekujący się dzieckiem niepełnosprawnym drugi z rodziców lub współmałżonek rodzica nie może tego robić z powodu pobytu w szpitalu, porodu lub choroby.
Do otrzymania takiego świadczenia konieczne jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności dziecka albo o jego niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Za dzieci według powyższych przepisów uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Dodatkowy zasiłek dla ojca
Niezależnie od zasiłku opiekuńczego otrzymywanego na ogólnych zasadach, takie samo świadczenie przysługuje też ojcu dziecka (lub odpowiednio członkowi najbliższej rodziny), który przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jeśli matka dziecka przed upływem 8 tygodni po porodzie:
- przebywa w zakładzie leczniczym i ze względu na stan zdrowia nie może osobiście sprawować opieki
- legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- porzuciła dziecko.
Taki dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia.
Ile wynosi zasiłek opiekuńczy i jak go otrzymać
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, obliczanej zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych. W dużym uproszczeniu, za postawę przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy , a w przypadku osób niebędących pracownikami – przychód z tego okresu.
Jeśli uprawniony jest zatrudniony w firmie, która do ubezpieczenia chorobowego zgłosiła powyżej 20 osób, prawo do zasiłków ustala oraz zasiłki wypłaca pracodawca, w pozostałych zaś przypadkach – ZUS.
Zasiłek opiekuńczy nie jest wypłacany z urzędu, należy o niego wnioskować. Jeżeli dotyczy opieki nad dzieckiem, należy wypełnić druk Z-15A, w przypadku opieki nad innym niż dziecko chorym członkiem rodziny właściwy będzie druk Z-15B. Jeżeli zasiłek wypłaca nie pracodawca, a ZUS, niezbędne będą też zaświadczenie wystawione przez płatnika składek na druku Z-3 (w przypadku pracowników) lub Z-3a (w przypadku osób objętych ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu niż praca na etacie).
To niestety nie wszystko. W różnych sytuacjach będą potrzebne dodatkowe dokumenty, jak zaświadczenie lekarskie, orzeczenie o niepełnosprawności dziecka, zaświadczenie o pobycie w szpitalu, oświadczenie o zamknięciu przedszkola lub żłobka. Przykładowo, jeśli staramy się o zasiłek na opiekę nad dzieckiem do lat ośmiu z powodu choroby niani, trzeba złożyć oświadczenie o takiej chorobie, a przy tym dołączyć kopię dokumentu potwierdzającego ten fakt (np. zwolnienie lub zaświadczenie lekarskie) oraz poświadczyć jej zgodność z oryginałem.
Pełny wykaz dokumentów wraz z niezbędnymi do wypełnienia formularzami znajdziemy na stronie ZUS. Wszystkie wnioski można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS.