Osoby, które powinny zostać przesłuchane na rozprawie w charakterze świadka, wskazuje powód w pozwie i pozwany w odpowiedzi na pozew. Za nieuzasadnioną odmowę zeznań i za nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie świadkowi grozi nawet grzywna i areszt.

Czy można odmówić bycia świadkiem

Sąsiadka chce, abym zeznawała w jej sprawie rozwodowej. Twierdzi, że skoro mieszkam na tej samej klatce schodowej, to musiałam słyszeć awantury, które urządzał jej mąż. Wolałabym się nie wtrącać w rodzinne problemy sąsiadów. Czy mogę zatem odmówić zostania świadkiem?
Nie
Jeżeli w pozwie o rozwód powódka wskaże sąsiadkę jako świadka i powoła się na dowód z jej zeznań na potwierdzenie awantur urządzanych rodzinie przez pozwanego, to wówczas świadek powinien stawić się w sądzie i złożyć zeznania. Świadek może nie stawić się w sądzie tylko z przyczyn usprawiedliwionych, np. w razie choroby potwierdzonej wyjazdem lekarskim, przebywania w tym czasie w sanatorium albo na wycieczce zagranicznej. Wyjazdy te muszą również zostać odpowiednio udokumentowane.
Świadek nie może też z przyczyn nieuzasadnionych odmówić zeznań, a także udzielania odpowiedzi na stawiane przez sąd pytania. Składając zeznania, musi mówić prawdę, nie może kłamać.
Jeżeli jednak świadek nic nie wie o faktach, które ma potwierdzić swoimi zeznaniami, to wówczas ma prawo wyjaśnić to na rozprawie i nie narazić się na żadne sankcje. Natomiast sąd za usprawiedliwienie jego niestawiennictwa na rozprawie nie uzna wyjaśnień, że nie przyszedł dlatego, że nic nie wiedział o sprawie.
Aby uniknąć narażenia się na sankcje w sądzie, radzimy porozmawiać z powódką i poprosić, aby nie powoływała sąsiadki na świadka.
Podstawa prawna
• Art. 274 i 276 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy świadek może zostać skazany na grzywnę

Zostałam powołana na świadka. Nie przyszłam na rozprawę, ale wcześniej napisałam do sądu, że nie mam żadnych wiadomości o sprawie i dlatego chcę skorzystać z prawa odmowy zeznań. Sąd jednak nie uwzględnił mojego tłumaczenia i skazał mnie na grzywnę. Czy miał prawo to zrobić, skoro wcześniej uprzedziłam, że nie będą na rozprawie?
Tak
Złożone na piśmie oświadczenie świadka o tym, że nie ma żadnych wiadomości o faktach, które ma potwierdzić zeznaniami, bądź o tym, że chce skorzystać z prawa odmowy zeznań nie zwalnia go z obowiązku stawienia się na rozprawie, ani nie usprawiedliwia jego nieobecności.
W takim przypadku sąd ma prawo skazać świadka na grzywnę. Może to jednak zrobić tylko wówczas, gdy świadkowi zostało doręczone w sposób właściwy wezwanie na rozprawę. O wysokości grzywny decyduje sąd. Wymierzana jest ona w kwocie do tysiąca złotych.
Natomiast w razie ponownego niestawiennictwa świadka sąd może po raz drugi skazać go na grzywnę, a nawet zarządzić jego przymusowe sprowadzenie na rozprawę.
Podstawa prawna
• Art. 274 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy świadek może odwołać się od grzywny

Dostałam zawiadomienie z sądu, że mam zapłacić grzywnę, bo byłam świadkiem w sprawie i nie przyszłam na rozprawę. Natomiast nie dostałam wcześniej żadnego zawiadomienia o rozprawie. Czy mogę odwołać się od tej kary?
Tak
Ukarany grzywną świadek ma prawo złożyć zażalenie na postanowienie sądu o wymierzeniu mu kary. Zażalenie przysługuje do sądu II instancji. Należy je wnieść w ciągu tygodnia od doręczenia postanowienia. W zażaleniu radzimy powołać się na niedoręczenie zawiadomienia o rozprawie, ponieważ ukarany może zostać tylko świadek w sposób właściwy powiadomiony o rozprawie.
Świadek może też usprawiedliwić swoje niestawiennictwo. Powinien to zrobić w ciągu tygodnia od doręczenia mu postanowienia o ukaraniu albo na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany. Gdy sąd uzna, że przyczyna nieobecności jest usprawiedliwiona, to zwolni świadka od grzywny.
Natomiast usprawiedliwienia złożonego po wskazanych tutaj terminach sąd może nieuwzględnić. Termin tygodniowy na złożenie usprawiedliwienia może jednak zostać przywrócony, gdy świadek złoży pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu i uprawdopodobni okoliczności uprawdopodobniające wniosek (np. przebywał w szpitalu i nie mógł w terminie złożyć usprawiedliwienia). Równocześnie z wnioskiem świadek powinien dokonać czynności, czyli wskazać fakty usprawiedliwiające nieobecność na rozprawie.
Gdyby jednak sąd odmówił nawet w takiej sytuacji zwolnienia świadka od grzywny, to wówczas ma prawo on złożyć zażalenie.
Podstawa prawna
• Art. 168, 275, 394 par. 1 pkt 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy współmałżonek może odmówić zeznań

Kontrahent pozwał mojego męża o zwrot pożyczki. Powołał mnie na świadka, twierdząc, że wiedziałam o pożyczonych pieniądzach. Czy mam prawo odmówić złożenia zeznań?
Tak
Małżonek strony ma prawo odmówić złożenia zeznań w charakterze świadka. Oprócz małżonków mają prawo odmówić złożenia zeznań również zstępni, wstępni oraz rodzeństwo stron, a także powinowaci w tej samej linii i stopniu. Odmówić złożenia zeznań mogą również osoby pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia, nawet po ustaniu stosunku przysposobienia, oraz małżonek już po rozwiązaniu małżeństwa.
Przed przesłuchaniem świadka sąd powinien uprzedzić go o prawie odmowy zeznań.
Podstawa prawna
• Art. 261 par. 1 i 266 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy można odmówić odpowiedzi

Zostałem wezwany do sądu w charakterze świadka. Wiem, że muszę stawić się na rozprawę. Czy mogę odmówić odpowiedzi na pytania sądu?
Tak
Świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie sądu, ale tylko wówczas, gdy odpowiadając mógłby narazić siebie albo swoich bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową. Może też odmówić, gdyby zeznanie miało być połączone z pogwałceniem tajemnicy zawodowej. Natomiast duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.
W każdym przypadku sąd ocenia przesłanki odmowy zeznań i może je sprawdzić. O prawie odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania sąd powinien uprzedzić świadka. Jeżeli jednak świadek już złożył zeznania, to potem nie może odwołać ich twierdząc, że korzysta z prawa odmowy odpowiedzi na pytanie.
Podstawa prawna
• Art. 261 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy świadka można przesłuchać w szpitalu

Osoba, którą powołałam na świadka, uległa wypadkowi, leży w szpitalu i nie wiadomo, czy wyzdrowieje. Jest to ważny świadek i nie chciałabym zrezygnować z jego zeznań. Czy sąd może przesłuchać świadka w szpitalu?
Tak
Osoba chora albo kaleka może zostać przesłuchana w miejscu, gdzie przebywa, jeżeli nie może go opuścić. Choroba musi być jednak obłożna i musi trwać długo. Leżący w szpitalu świadek musi być przytomny, aby mógł zostać przesłuchany. Gdyby na skutek wypadku leżał w szpitalu nieprzytomny, to wówczas wystąpiłaby przeszkoda w toku postępowania dowodowego. W razie takich przeszkód o nieokreślonym czasie trwania sąd może wyznaczyć termin, po upływie którego dowód może zostać przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje zwłoki w postępowaniu. W czasie przesłuchania świadka w szpitalu strony mają prawo być obecne i dlatego sąd powinien je zawiadomić o czasie i o miejscu przesłuchania.
Podstawa prawna
• Art. 263 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy świadek testamentu może odmówić zeznań

Byłem świadkiem testamentu ustnego. Teraz zostałem wezwany do sądu, aby zeznawać o tym, w jaki sposób spadkobierca przedstawiał ustnie swoją ostatnią wolę. Testament ustny nie został spisany, a ja już niewiele pamiętam z tamtych wydarzeń. Czy mogę odmówić zeznań?
Nie
Świadek testamentu ustnego nie może odmówić złożenia zeznań ani odpowiedzi na pytanie sądu. Nie może też zostać zwolniony ze złożenia przyrzeczenia. Powinien stawić się w sądzie i złożyć zeznania stwierdzające treść testamentu. Sąd przesłuchuje świadków testamentu ustnego wówczas gdy nie stwierdzili oni tej treści na piśmie.
Podstawa prawna
• Art. 662 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy każdy może być świadkiem w sądzie

Od dłuższego czasu mam konflikt z sąsiadem, który narusza moje prawa do działki, obrzuca mnie wyzwiskami, a nawet grozi pobiciem. Chcę wnieść sprawę do sądu i muszę powołać świadków, którzy potwierdziliby naganne zachowanie sąsiada. Czy każdy, kto widział jak sąsiad nagannie zachowuje się, może zostać świadkiem w sprawie?
Tak
Świadkiem w sprawie może zostać osoba, która swoimi zeznaniami potwierdzi istnienie faktów, na które powołują się strony. Świadkami nie mogą być jednak osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, wojskowi i urzędnicy, którzy nie zostali zwolnieni z tajemnicy służbowej, wówczas gdyby ich zeznanie naruszyło tę tajemnicę. Nie mogą zeznawać też przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchiwane w charakterze strony jako organ osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową, a także współuczestnicy jednolici. Gdyby wcześniej w sprawie prowadzona była mediacja, to mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji. Jeżeli jednak strony zwolniłyby go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji, to wówczas może zostać przesłuchany jako świadek.
Natomiast współuczestnik sporu, który nie jest współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika.
Podstawa prawna
• Art. 259-260 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).