Zwolnienie od kosztów sądowych nie obejmuje postępowania kasacyjnego, a pełnomocnictwo procesowe umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w takim postępowaniu.
ORZECZENIE
Izba Cywilna Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów zajmowała się wczoraj odpowiedzią na dwa pytania postawione przez pierwszego prezesa Sądu Najwyższego. Pierwsze pytanie brzmiało: czy zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie w postępowaniu rozpoznawczym obejmuje także postępowanie wszczęte wniesieniem skargi, drugie zaś: czy pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do wniesienia skargi kasacyjnej oraz występowania w postępowaniu wszczętym jej wniesieniem.
Z mocy ustawy albo decyzji
W uzasadnieniu podjętej przez SN uchwały podkreślono, że od 2 marca 2005 r. zwolnienie od kosztów sądowych uregulowane jest w ustawie z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.), a nie w kodeksie postępowania cywilnego. Natomiast kwestię zaskarżalności orzeczeń dotyczących kosztów reguluje k.p.c. Zwolnienie od kosztów może następować albo z mocy ustawy, albo decyzji sądu lub referendarza sądowego i może być całkowite lub częściowe. Ze zwolnienia z mocy ustawy korzystają tylko określone podmioty. Bez znaczenia jest przy tym stan rodzinny, majątkowy, dochody i źródła utrzymania danej osoby fizycznej albo kondycja finansowa jednostki organizacyjnej. Zwolnienie takie nie jest związane z tokiem postępowania w sprawie, nie jest ograniczone czasowo, nie może być cofnięte i nie wygasa z końcem postępowania. Odwrotnie jest przy zwolnieniu z mocy decyzji sądu lub referendarza sądowego.
Rozbieżne stanowiska
Z art. 771 k.p.c. wynika, że zwolnienie od kosztów przyznane przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne. Żaden przepis ustawy i k.p.c. nie mówi, czy zwolnienie dotyczy wyłącznie postępowania toczącego się w chwili wydania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, czy wykracza poza jego ramy, obejmując także postępowanie toczące się później (kasacyjne). W orzecznictwie SN występują rozbieżności i żaden pogląd nie ma pozycji dominującej.
W postanowieniu z 20 kwietnia 2000 r. (III CZ 43/00) SN uznał, że przyznane przez sąd zwolnienie odnosi się do całego postępowania w sprawie, a nie do poszczególnych instancji. Ale po wejściu w życie ustawy z 22 grudnia 2004 r. o zmianie k.p.c. i ustawy o ustroju sądów powszechnych zmienił się charakter postępowania kasacyjnego, bo stało się ono szczególne, pozostające poza tokiem instancji. Wystąpiła wątpliwość, czy wspomniane postanowienie jest aktualne. SN udzielił odpowiedzi twierdzącej w kilku postanowieniach. Odmienne stanowisko zajął w postanowieniu z 23 stycznia 2007 r. (III CZ 3/07).
Rozbieżności w orzecznictwie dotyczą także kwestii pełnomocnictwa procesowego. Jeden pogląd mówi, że po zmianie k.p.c. pełnomocnictwo to nie obejmuje z mocy prawa (art. 91 k.p.c.) umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej, inny prezentuje stanowisko odmienne.
Uchwała SN
W uchwale SN stwierdza się, że zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie obejmuje postępowania kasacyjnego oraz pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargo kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym.
SN uchwale tej nadał moc zasady prawnej.
Sygn. akt III CZP 142/07
ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA
Z art. 91 k.p.c. wynika, że pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy; wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji; udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu; zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie; odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.