Subskrybuj nas na Youtube
Decyzję o zaprzestaniu wykonywania pracy podejmuje pracownik, a pracodawca musi ją uszanować. Nawet jeśli ma wątpliwości co do intencji podwładnego.
Czy sprzęt bez certyfikatu uzasadnia odmowę
Pracownik kontrolujący pobór energii elektrycznej odmówił wykonywania obowiązków, bo przyrządy, jakie dostał od pracodawcy, nie miały oceny zgodności. Czy miał prawo tak zrobić?
NIE
Wprawdzie zgodnie z art. 217 i 218 k.p. niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne (także narzędzia pracy), które nie spełniają wymagań dotyczących oceny określonych zgodności, jednak sam fakt naruszenia przez pracodawcę obowiązków nie uprawnia pracownika do powstrzymania się od pracy.
Pracownik ma takie prawo tylko wtedy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. Musi też o wszystkim niezwłocznie powiadomić przełożonego.
Naruszenie zasad bhp może polegać jedynie na niedopełnieniu wymogów formalnych (brak certyfikatu bezpieczeństwa użytkowanego sprzętu), co niekoniecznie musi prowadzić do zagrożenia życia i zdrowia. Jeśli zatem w sytuacji opisanej w pytaniu narzędzia pracy nie stwarzały zagrożenia zdrowia i życia pracownika, jego powstrzymanie się od pracy było nieuzasadnione.
Podstawa prawna
Art. 210 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Wyrok SN z 11 maja 2006 r., sygn. akt I PK 191/05.
Czy pracownik może sam przerwać pracę
Pracownik obsługujący dźwig zauważył, że ma kłopoty z jego sterowaniem. I choć jego życie ani zdrowie nie było bezpośrednio zagrożone, zdecydował się na przerwanie pracy. Uznał bowiem, że dalsze przenoszenie ładunków stanowić może zagrożenie bezpieczeństwa innych osób pracujących nieopodal dźwigu. Czy mógł podjąć taką decyzję samodzielnie?
TAK
Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy nie tylko gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, ale też, gdy jemu wprawdzie nic nie grozi, ale wykonywana przez niego praca zagraża bezpieczeństwu innych osób. Pracownik, gdy ma świadomość tego, że swoim działaniem i podejmowanymi czynnościami narusza przepisy i zasady bhp, stwarzając zagrożenie życia i zdrowia, nie tylko nie powinien świadczyć pracy, ale wręcz nie może jej wykonywać. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa tego zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. W obu tych sytuacjach za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Przy czym to pracownik sam ocenia sytuację i podejmuje decyzję, czy dalsze wykonywanie przez niego pracy jest bezpieczne. Oczywiście taką decyzję pracodawca może potem weryfikować. I w przypadku oczywistego braku podstaw do przerwania pracy może wyciągnąć wobec pracownika stosowne konsekwencję, np. nałożyć na niego karę porządkową. W takiej sytuacji jednak ostateczną ocenę decyzji podjętej przez pracownika dokonywać będzie sąd, do którego taki pracownik wystąpić może o uchylenie nałożonej na niego kary porządkowej.
Podstawa prawna
Art. 210 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Wyrok WSA w Opolu z 26 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Op 17/11.
Czy personel medyczny ma takie same prawa jak inni
Pracownicy szpitalnego oddziału ratunkowego często ryzykują zakażeniem się np. HIV czy WZW. Czy mają prawo odmówić obsługi pacjentów – nosicieli, gdy warunki ich pracy nie odpowiadają przepisom bhp?
NIE
Uprawnienie do powstrzymania się od wykonywania pracy w sytuacji, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Praca szpitalnego personelu medycznego odbywa się z natury rzeczy w warunkach bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia czy nawet życia ludzkiego. Obowiązkiem pracowniczym tych osób jest ratowanie zdrowia lub życia pacjentów, więc personel lekarsko-pielęgniarski nie korzysta z przysługującego ogółowi zatrudnionych uprawnienia do powstrzymania się od wykonywania pracy niebezpiecznej. Niejako w zamian na szpitalu jako na pracodawcy musi spoczywać zwiększone ryzyko odpowiedzialności za ewentualne zakażenia personelu medycznego.
Do pracowników zobowiązanych do ratowania życia ludzkiego lub mienia, poza personelem medycznym, należą np. ratownicy: górscy, górniczy, morscy, a także strażacy zakładowej straży pożarnej czy pracownicy ochrony osób lub mienia.
Podstawa prawna
Art. 210 par. 1, par. 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Wyrok SN z 15 maja 2001 r., sygn. akt II UKN 395/00.
Czy prawo do odmowy zależy od przyczyny
Motorniczy tramwaju źle się poczuł – miał dreszcze i silne zawroty głowy. Przyczyną jego niedyspozycji była nieprzespana noc oraz spora ilość wypitego alkoholu. Czy fakt, że źle się czuje z własnej winy, pozbawia go prawa do powstrzymania się od pracy?
NIE
Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych. I może to zrobić nawet, jeśli sam przyczynił się do swojego złego samopoczucia, np. jest pod wpływem alkoholu. Uprawnienie to przysługuje, bowiem pracownikowi niezależnie od tego, czym spowodowany został jego zły stan psychofizyczny. Oczywiście w takiej sytuacji pracodawca może wyciągnąć wobec niego konsekwencje, ale nie za powstrzymanie się od wykonywania obowiązków, a za stawienie się do pracy pod wpływem alkoholu.
Prawo do o odmowy wykonywania pracy z uwagi na stan psychofizyczny przysługuje wyłącznie pracownikom zatrudnionym przy pracach wymagających szczególnej sprawności w tym zakresie. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej wymienia 36 rodzajów prac wymagających takiej sprawności, a wśród nich m.in. prace kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów. A także prace m.in. przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych, układnic magazynowych czy żurawi wieżowych i samojezdnych.
Zaprzestanie wykonywania pracy nie oznacza jednak, że pracownik ma w tym czasie wolne i może iść np. do domu. Jego obowiązkiem jest bowiem uprzednie zawiadomienie przełożonego o swoim stanie i pozostawanie w jego dyspozycji. W tym czasie mogą mu bowiem zostać zlecone inne obowiązki, których wykonywanie nie będzie stwarzało niebezpieczeństwa. Oczywiście pod warunkiem, że stan pracownika na to pozwala, nie dotyczy to zatem pracowników będących pod wpływem alkoholu.
Podstawa prawna
Art. 210 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. nr 62, poz. 287).
Czy lekarz musi potwierdzić złe samopoczucie
Operator suwnicy opuścił stanowisko pracy powołując się na zły stan psychofizyczny. Powiadomił o tym przełożonego, a ten wysłał go do lekarza zakładowego po potwierdzenie, że nie jest w stanie pracować. Chciał w ten sposób zniechęcić inne zatrudnione w firmie osoby do korzystania z tego uprawnienia. Czy miał prawo tak zrobić?
NIE
Pracodawca nie może kwestionować oświadczenia pracownika w tej sprawie. Decyzje w sprawie powstrzymania się od pracy podejmuje sam pracownik i pracodawca nie może wymagać od niego, aby przedstawił zaświadczenie lekarskie potwierdzające jego ocenę.
O to, aby pracownicy nie nadużywali takich sytuacji, zadbał zresztą sam ustawodawca, pozbawiając ich w takim przypadku prawa do wynagrodzenia. Chyba że pracodawca zleci im wykonanie innej pracy, zgodnej z ich kwalifikacjami, która nie wymaga szczególnej sprawności psychofizycznej. Wtedy wynagrodzenie za wykonaną pracę oczywiście otrzymają.
Podstawa prawna
Art. 210 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).