Portugalski prokurator nakazał przekazanie dziecka bez przeprowadzenia postępowania sądowego. Trybunał w Strasburgu zauważył, że żadna ze stron nie została wysłuchana. Sprawa odbiła się szerokim echem

Skarżącymi w sprawie F.D. i H.C. przeciwko Portugalii byli syn i ojciec, obywatele Francji i Portugalii. Po rozstaniu rodziców dziecka w październiku 2013 r. Sąd Rodzinny w Privas we Francji przyznał wspólną opiekę nad dzieckiem, z prawem kontaktu dla ojca, ale z ustaleniem, że miejscem zamieszkania dziecka będzie dom matki. W ciągu kilku kolejnych lat ojciec kilkakrotnie wnosił do tego sądu o przyznanie mu opieki nad synem lub ustalenie miejsca zamieszkania dziecka z nim, argumentując, że syn nie jest odpowiednio wychowywany, i oskarżając matkę dziecka o przemoc. Twierdził, że chłopiec jest zagrożony. Te wnioski nie odniosły skutku.

6 października 2017 r., odbierając syna ze szkoły, ojciec zauważył, że dziecko ma obrażenia. Dwa dni później nie oddał dziecka matce, zamiast tego zabrał je do Portugalii. Dziecko zostało zgłoszone jako zaginione. 11 grudnia 2017 r. Sąd Rodzinny w Privas przyznał wyłączną opiekę matce i zawiesił prawa kontaktu ojca, stwierdziwszy, że nie ustalono, aby matka była odpowiedzialna za obrażenia, które miał nieletni.

Sprawa o przyznanie opieki nad dzieckiem z finałem w areszcie

14 listopada 2017 r. matka złożyła do władz francuskich wniosek o zwrot dziecka na podstawie Konwencji haskiej, dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Ten wniosek został przekazany Direcção-Geral de Reinserção e Serviços Prisionais – organowi centralnemu wyznaczonemu do tego celu w Portugalii. Wobec ojca wydano europejski nakaz aresztowania. Wystawiono również wniosek o poszukiwanie i ustalenie miejsca pobytu dziecka za pośrednictwem Systemu Informacyjnego Schengen.

Tymczasem w Portugalii ojciec złożył do Sądu Rodzinnego w Matosinhoswniosek o przyznanie wyłącznej opieki, jednakże 15 lutego 2018 r. portugalska policja wykonała nakaz poszukiwania, zabierając dziecko ze szkoły i przetrzymując je na posterunku przez kilka godzin. Ojciec został aresztowany. Tego samego dnia dziecko zostało zwrócone matce. Portugalski prokurator odnotował decyzję sądów francuskich przyznającą jej opiekę nad dzieckiem. W marcu 2018 r. Sąd Rodzinny w Matosinhos odrzucił wniosek ojca o przyznanie wyłącznej opieki.

Ojciec i syn wnieśli skargę do strasburskiego trybunału, podnosząc naruszenie prawa do życia prywatnego (art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności), powołując się w szczególności na to, że postępowanie w Portugalii, wszczęte na wniosek władz francuskich, było nierzetelne, oraz na przekazanie dziecka matce bez oceny ryzyka dla dziecka (skarga nr 18737/18).

ETPC krytykuje portugalskie władze

W wyroku z 7 stycznia 2025 r. trybunał stwierdził, że przekazanie dziecka matce przez władze portugalskie stanowiło ingerencję w prawa skarżących wynikające z tego artykułu. W odniesieniu do zgodności z prawem, zgodnie z art. 2 i 7 Konwencji haskiej, władze portugalskie były zobowiązane do podjęcia wszelkich odpowiednich środków w celu ustalenia miejsca pobytu dziecka. Mimo że zlokalizowały dziecko co najmniej 15 lutego 2018 r. i nie napotykały przeszkód w wypełnieniu zobowiązań wynikających z Konwencji haskiej, nie zrobiły tego. Strona portugalska wykazała się brakiem działania, komunikacji i koordynacji w odpowiedzi na wniosek władz francuskich.

Portugalski prokurator nakazał przekazanie dziecka bez przeprowadzenia postępowania sądowego, co rodziło wątpliwości co do zgodności z prawem. Trybunał uznał jednak, że ta decyzja miała uzasadniony cel, którym w tym przypadku była ochrona praw matki i dziecka. ETPC doszedł jednak do wniosku, że ingerencja nie była konieczna w demokratycznym społeczeństwie. Zwrócił uwagę w szczególności na to, że żadna ze stron nie została wysłuchana przez sąd, a ryzyko dla dziecka nie zostało zbadane, co pozbawiło skarżących ich praw proceduralnych. Sytuację dodatkowo pogorszyło to, że ojciec nie został poinformowany o decyzji portugalskiego prokuratora. Deklaracja, że orzeczenie sądu w Privas było wykonalne w Portugalii, powinna była zostać wydana przez sąd, co umożliwiłoby odwołanie. Władze portugalskie zignorowały prawa ojca i nie rozważyły, czy przekazanie dziecka leży w jego najlepszym interesie.

ETPC: wobec dziecka nie powinno się stosować środków przymusu

W odniesieniu do nakazu poszukiwania ETPC przypomniał, że środki przymusowe wobec dzieci nie są pożądane. W okresie po aresztowaniu ojca władze portugalskie nie wywiązały się z obowiązku ochrony dziecka. Chłopiec miał zaledwie siedem lat, kiedy był przetrzymywany na posterunku policji. W rezultacie doszło do naruszenia art. 8 w odniesieniu do obu skarżących, którym trybunał przyznał po 10 tys. euro zadośćuczynienia. ©℗