Rzecznik kwestionuje przede wszystkim usunięcie przepisów gwarantujących dostęp do wyższych stanowisk w służbie cywilnej w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. "Ustawodawca przywrócił arbitralność w obsadzaniu tych stanowisk" - uważa RPO.

Uchwalona 10 grudnia 2015 r. nowelizacja ustawy o służbie cywilnej doprowadziła do ważnych przekształceń modelu funkcjonowania administracji rządowej.

Niekonstytucyjna w ocenie RPO jest zmiana reguł obsadzania wyższych stanowisk w administracji. Ma ono następować w drodze powołania w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. "Pozostaje to w sprzeczności z zasadami zawodowego, politycznie neutralnego i stabilnego korpusu służby urzędniczej w administracji państwowej. Powołanie jest najmniej chronionym i przez to najmniej stabilnym rodzajem stosunku pracy, a związana z powołaniem możliwość swobodnego odwołania urzędnika z zajmowanego stanowiska przez organ powołujący jest zaprzeczeniem stabilności służby i zachowania przez urzędnika politycznej neutralności. Wykonywanie zadań państwa w urzędach administracji rządowej powinno być wolne od jakichkolwiek wpływów i nacisków politycznych" – uważa RPO.

Rzecznik zakwestionował także konstytucyjność wygaśnięcia stosunków pracy z osobami zajmującymi wyższe stanowiska w służbie cywilnej po upływie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy. Według RPO ta regulacja nie zawiera jakichkolwiek merytorycznych kryteriów weryfikacji dotychczasowej kadry urzędniczej zatrudnionej na wyższych stanowiskach w służbie cywilnej. "Osoby, które zostały w przeszłości zatrudnione na podstawie otwartego i konkurencyjnego naboru, spełniające szczegółowe kryteria określone w ustawie o służbie cywilnej, mogą w krótkim terminie zostać pozbawione pracy tylko dlatego, że ustawodawca zdecydował się zastąpić dotychczasowy konstytucyjny wymóg bezstronności, rzetelności i neutralności politycznej swobodnym uznaniem organu powołującego; uznaniem, w ramach którego decydujące będą racje polityczne a nie merytoryczne, czego dowodem jest radykalne obniżenie wymagań kwalifikacyjnych dla osób ubiegających się o zatrudnienie na wyższych stanowiskach w służbie cywilnej" – czytamy we wniosku.

Dokonane w tym zakresie zmiany w ocenie rzecznika praw obywatelskich naruszają konstytucyjne standardy dotyczące dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 konstytucji) oraz funkcjonowania korpusu służby cywilnej w urzędach administracji rządowej (art. 153 ust. 1 konstytucji). Przyjęty mechanizm wygaszania stosunków pracy jest ponadto niezgodny z zasadą zaufania do państwa i prawa (art. 2 konstytucji), gdyż bez konstytucyjnie uzasadnionego powodu narusza bezpieczeństwo prawne osób dotychczas zajmujących wyższe stanowiska w służbie cywilnej.

PS/źródło: RPO