Orzeczenie, uznające konkretne postanowienia za niedozwolone, wyłącza je z wszelkich wzorców umów. Niezależnie od tego, który przedsiębiorca się nim posługuje - uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie.
TEZA
Wyrok prawomocny uznający postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i zakazujący jego stosowania ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania postanowienia do rejestru prowadzonego przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
STAN FAKTYCZNY
J.P. wniósł o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści „Postępowanie reklamacyjne. (...) – reklamowany towar należy odesłać do nas na swój koszt (...)”, którym posługuje się pozwany P.C. prowadzący działalność gospodarczą.
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił powództwo. Powód wniósł apelację.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i odrzucił pozew. Na mocy art. 47943 kodeksu postępowania cywilnego wyrok prawomocny uznający postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i zakazujący jego stosowania ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania tego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
8 maja 2012 r. pod pozycją 3118 wpisane zostało postanowienie o tożsamej treści: „w przypadku reklamacji, klient zobowiązany jest wysłać towar na swój koszt, z dołączonym paragonem (fakturą) zakupu oraz wypełnionym zgłoszeniem reklamacyjnym”.
Ta klauzula jest tożsama z postanowieniem, którego stwierdzenia abuzywności domagał się powód. Pozew został wniesiony już po dokonaniu jej wpisu do rejestru. Rozstrzygnięcia wymagała kwestia wpływu art. 47943 k.p.c. na dopuszczalność prowadzenia tego procesu.
SA zauważył, że stanowisko zajmowane przez Sąd Najwyższy w tej kwestii nie jest jednolite. W uchwale z 19 grudnia 2003 r. (III CZP 95/03) wskazał, że powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę niebiorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok.
I SA podzielił ten pogląd. Przypomniał, że SN wyjaśnił, że granicami podmiotowymi powagi rzeczy osądzonej objęte są w zasadzie strony procesu, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
W takich wypadkach dochodzi do połączenia rozszerzonej prawomocności z powagą rzeczy osądzonej. Wypadki rozszerzonej podmiotowo prawomocności materialnej należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, ale także w aspekcie powagi rzeczy osądzonej.
Zatem wyrok SOKiK, uznając konkretne postanowienia wzorca umowy za abuzywne, wyłącza je z wszelkich wzorców umów, niezależnie od przedsiębiorcy posługującego się tym wzorcem.
Inną kwestią jest indywidualne uzgodnienie z konsumentem takiego postanowienia i wprowadzenie go do umowy. Wskazać także należy, że kwestia zmiany okoliczności sprawy (czy też innych okoliczności sprawy) nie stoi na przeszkodzie odmowie odrzucenia pozwu w przypadku, gdy uznaje się, że rozszerzona moc wiążąca wyroku SOKiK pokrywa się z zakresem powagi rzeczy osądzonej.
Takie okoliczności należałoby zaliczyć do zdarzenia o charakterze causa superveniens, prowadzącego do wygaśnięcia powagi rzeczy osądzonej. Takie okoliczności w tej sprawie nie zachodzą.
Zważyć przy tym należy, że stosownie do art. 47945 par. 3 k.p.c. rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone jest jawny, co pozwala przedsiębiorcom formułującym wzorzec na zapoznanie się z postanowieniami uznanymi za niedozwolone, których stosowanie zostało zakazane, i respektowanie wyroku sądu, na podstawie którego wpis został dokonany.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2015r., sygn. akt VI ACa 253/14
Rozbieżności zostaną wyeliminowane
I prezes SN wniosła 16 lutego 2015r. o podjęcie przez SN w składzie siedmiu sędziów uchwały, która pozwoli wyeliminować rozbieżności w wykładni art. 47943 par. 2 k.p.c. Chodzi o to, aby rozstrzygnięto, czy można ciągać przedsiębiorcę po sądach za to, że ma w swoim regulaminie postanowienie wpisane już do rejestru klauzul niedozwolonych. Rozstrzygnięcie SN będzie miało duże znaczenie dla przedsiębiorców, którzy są ofiarami szantażu klauzulami.
KOMENTARZ EKSPERTA
Różne poglądy i wiele procesów

Podstawowym zagadnieniem w sprawie jest przyjęta przez SA koncepcja wykładni art. 47943 k.p.c. Kwestia zakresu prawomocności rozszerzonej wyroku związanej z wpisem postanowienia wzorca umowy uznanego za niedozwolony do rejestru nie jest w doktrynie oraz judykaturze rozstrzygana jednolicie. Sąd za reprezentatywny na tle okoliczności sprawy przyjął pogląd, że postanowienie uznane za niedozwolone po wpisaniu go do rejestru nie może być stosowane nie tylko w stosunkach konkretnego przedsiębiorcy z innymi konsumentami, ale także wyłączone jest jego stosowanie we wzorcach innych przedsiębiorców stosowanych w umowach z konsumentami. Przyjęcie takiego stanowiska pozwala uniknąć prowadzenia kilku postępowań, z których każde musiałoby kończyć się identycznym rozstrzygnięciem, a poza tym sprzyja charakterowi postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, którego celem podstawowym jest usunięcie postanowień z obrotu ze skutkiem nie tylko dla stron procesu, lecz także wobec osób trzecich. Należy mieć na uwadze także odmienne stanowisko, że rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego samego lub innego powoda przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie same lub podobne postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 47945 par. 2 k.p.c.