To sedno najnowszej uchwały Sądu Najwyższego.
Pewna spółdzielnia mieszkaniowa zażądała sądowego stwierdzenia wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, przydzielonego 30 lat temu państwu M. Małżonkowie przez wiele lat zalegali z czynszem. Gdy dług przekroczył 15 tys. zł, spółdzielnia skierowała sprawę do sądu. Nakazał on uregulowanie należności, rozkładając je na 61 miesięcznych rat. Lokatorzy zaczęli spłacać zadłużenie, ale ze spółdzielnią toczyli dalsze spory – o wysokość czynszu i rozliczenia oraz o unieważnienie uchwał stwierdzających wygaśnięcie ich lokatorskiego prawa do mieszkania (te uchwały zostały sądownie uchylone). Mimo to spółdzielnia skierowała do sądu pozew o wygaśnięcie lokatorskiego prawa, opierając się na art. 11 ust. 1[1] ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1208). Zgodnie z nim spółdzielnia może w trybie procesu żądać orzeczenia przez sąd o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w przypadku m.in. zalegania z opłatami za co najmniej pół roku czy też zachowania wyjątkowo uciążliwego dla sąsiadów.
Sąd I instancji powództwo oddalił, argumentując, że jest ono co najmniej przedwczesne, bo państwo M. spłacają należności rozłożone na raty orzeczeniem sądowym.
Spółdzielnia złożyła apelację, ale rozpoznający ją sąd okręgowy dostrzegł w sprawie problem prawny: jaki właściwie charakter ma roszczenie o wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w kontekście właściwości rzeczowej sądu. Jak wynika bowiem z art. 17 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego w sprawach o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe (oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia) właściwy jest sąd okręgowy. A w sprawie tej w I instancji orzekał sąd rejonowy (z uwagi na niską wartość sporu). Dlatego sąd okręgowy zadał Sądowi Najwyższemu jeszcze jedno pytanie. Chciał wiedzieć, który sąd – rejonowy czy okręgowy – bez względu na wartość przedmiotu sporu jest rzeczowo właściwy z mocy art. 17 pkt 1 k.p.c. do rozpoznania sprawy o stwierdzenie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Takie zagadnienie sąd przedstawił do rozstrzygnięcia SN.
Ten w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą sprawa o orzeczenie przez sąd o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu ma charakter majątkowy. Tym samym właściwość sądu jest w takim wypadku uzależniona od wartości przedmiotu sporu, co spowodowało bezprzedmiotowość drugiego pytania (SN odmówił więc udzielenia na nie odpowiedzi). Ustalenie właściwego sądu z uwagi na majątkowy charakter sprawy następuje zatem na zasadach ogólnych. ©℗
orzecznictwo
Uchwała Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2022 r., sygn. akt III CZP 33/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
