Znalazłeś ofertę sprzedaży samochodu lub motocykla i jesteś już zdecydowany na zakup? Zanim sfinalizujesz umowę, zweryfikuj pierw kilka kwestii, o których mowa poniżej. Dobre przygotowanie się do pozornie prostej czynności, jaką jest kupno używanego pojazdu, pozwoli uniknąć ewentualnego, często wieloletniego i kosztownego, sporu.

Dokładnie zapoznaj się z ofertą

Przede wszystkim uważnie przeczytaj ofertę sprzedaży. W sposób rzetelny zapoznaj się z opisem historii pojazdu, dokumentami źródłowymi (np. umową sprzedaży zawartą pomiędzy sprzedającym i wcześniejszym właścicielem, dowodem rejestracyjnym z kraju pochodzenia), aktualnym stanem pojazdu, przebiegiem i załączonymi zdjęciami.

Jeśli oferta jest uboga w informacje i odsyła do sprzedającego, zwiększ czujność. Wypytaj sprzedawcę o stan pojazdu, także w obecności świadków i udokumentuj poczynione ustalenia, np. poproś o maila, dodatkowe zdjęcia, zaś w przypadku osobistego kontaktu poproś sprzedającego o podpisanie oświadczenia o uszkodzeniach lub wadach pojazdu (lub ich braku). Masz także prawo (zwykle na własny koszt) do sprawdzenia pojazdu u wybranego przez siebie mechanika. Po co to robić i czy się to opłaca? Na te pytania należy odpowiedzieć indywidualnie, jednak może okazać się to niezwykle pomocne w sytuacji, gdy po zakupie wyjdzie na jaw, że sprzedany pojazd w chwili zawarcia umowy sprzedaży znajdował się w stanie odmiennym od tego przedstawionego przez sprzedającego, a sprzedawca uchyla się od odpowiedzialności.

Wady rzeczy sprzedanej

Obowiązki sprzedawcy względem kupującego za wady rzeczy sprzedanej regulują przepisy art. 556 i n. kodeksu cywilnego. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).

Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Dokonując oceny bierze się pod uwagę czy rzecz posiada cechy, jakich kupujący - na podstawie wszelkich okoliczności towarzyszących nabyciu - może zasadnie oczekiwać. Przykładowo, rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia,

2) nie ma właściwości o których istnieniu sprzedawca zapewniał kupującego,

3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia,

4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym,

5) w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Jeśli chodzi o wadę prawną, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej (np. pochodzi z kradzieży) albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej (np. jest na niej ustanowione prawo zastawu lub jest w leasingu), a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (np. z postanowienia o zabezpieczeniu lub zajęcia w postępowaniu egzekucyjnym).

Sprzedający kupił za granicą uszkodzony motocykl, sprowadził go do Polski, sam dokonał napraw, po czym wystawił pojazd na sprzedaż. Kupujący wraz z kolegą pojechał dokonać oględzin motocykla, zbadał stan pojazdu i odbył jazdę próbną. Dostrzegł drobne rysy w lakierze, wobec czego sprzedający obniżył cenę pojazdu i oświadczył, że pojazd jest sprawny i nie ma innych wad. Kupujący potwierdził znajomość stanu technicznego pojazdu i wrócił z nowym nabytkiem do domu, a następnie przez kilka miesięcy jeździł nim do pracy i na przejażdżki. Podczas serwisu motocykla okazało się, że pojazd posiada uszkodzenia, takie jak odpryski na ramie czy pęknięte ucho silnika, których kupujący nie widział. Kupujący odstąpił od umowy i wezwał sprzedającego do zwrotu pieniędzy. Czy kupujący postąpił słusznie?

Tak. Odnosząc się do przedstawionego przykładu należy stwierdzić, że odpowiedzialność za wady będzie ponosił sprzedawca, bo motocykl nie miał istotnych właściwości, które powinien mieć. W sytuacjach takich jak ta opisana powyżej odpowiedzialność sprzedawcy jest bardzo szeroka. W świetle art. 559 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.

Sprzedawca nie może się zwolnić z odpowiedzialności i obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy

Co do zasady odpowiedzialność z tytułu rękojmi można rozszerzyć, ale także ograniczyć lub wyłączyć (wyjątki dotyczą konsumentów), lecz ograniczenia lub wyłączenia będą zawsze bezskuteczne, jeżeli sprzedawca w sposób podstępny zataił przed kupującym wadę pojazdu. Nie ma znaczenia, czy sprzedawca ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet czy wiedział lub mógł wiedzieć o istnieniu wady. Należy pamiętać, że brak wiedzy, choćby nawet elementarnej, nie wpływa na wyłączenie ani chociażby ograniczenie odpowiedzialności sprzedającego.

Świadomość kupującego

Nawet jeśli pojazd ma jakieś wady, które kupujący dostrzegł przed sfinalizowaniem umowy (w tym wypadku były to rysy w lakierze), ważne jest to na co strony się ostatecznie umówiły – kupujący nabył pojazd, który miał nie posiadać innych wad. W rezultacie sprzedawca odpowiada za:

(i) wady, których kupujący nie mógł dostrzec lub mógł dostrzec przy dołożeniu zwyczajnej staranności, lecz ich nie zauważył, zaś sprzedający go o nich nie poinformował albo te wady zataił,

(iii) wady, o których sprzedający nie wiedział.

Kupując używany pojazd nie musisz być specjalistą z zakresu mechaniki. Jeśli nie jesteś przedsiębiorcą (lecz też nie zawsze) nie tracisz też uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadasz od razu rzeczy i nie zawiadomisz niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi wyłącza tylko wiedza kupującego o konkretnej wadzie, niezależnie z jakiego źródła wiedza ta została uzyskana.

Prawa i obowiązki

W przypadku odkrycia fizycznej lub prawnej wady kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo jeżeli wada jest istotna, nawet odstąpić od umowy. Sprzedawca niezwłocznie i bez niedogodności dla kupującego może wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunąć – ale w rzeczywistości trudno sobie wyobrazić, by kupujący otrzymał inny motocykl. Raczej usunięcie wady lub wymiana rzeczy na nową może dotyczyć części mechanicznych lub eksploatacyjnych pojazdu, co nie zawsze może okazać się satysfakcjonujące. Co zatem zrobić?

ikona lupy />
Martyna Jędraszka - adwokat w RESIST Rezanko Sitek / Źródło zewnętrzne / Krzysztof Staniszewski

Kupujący jest obowiązany na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie określono - do miejsca, w którym rzecz została mu wydana lub też udostępnić rzecz w miejscu, w którym rzecz się znajduje.

W razie wymiany rzeczy lub odstąpienia od umowy, sprzedawca obowiązany jest przyjąć od kupującego rzecz wadliwą. Jeśli tego nie zrobi, kupujący powinien rzecz zabezpieczyć i wezwać sprzedawcę do jej odbioru lub może odesłać rzecz na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Kupujący ma wtedy słuszną podstawę do żądania naprawienia szkody i zwrotu kosztów zawarcia umowy, nakładów, kosztów odebrania, przewozu, przechowania, a także przeglądów, serwisów i ubezpieczenia.

Termin na dochodzenie roszczeń jest ograniczony

Po wydaniu pojazdu kupującemu jego uprawienia wygasają z upływem 2 lat, zaś jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma (np. gdy osoba fizyczna zakupuje pojazd z komisu), odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do 1 roku od wydania rzeczy.

Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem 1 roku, licząc od dnia stwierdzenia wady, zaś w przypadku konsumenta z upływem 2 lat.

Martyna Jędraszka, adwokat w RESIST Rezanko Sitek