„W związku z wynikami statystycznymi powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury za I półrocze 2013 r. (...) polecam podjęcie wzmożonych działań w trybie nadzoru służbowego w celu zapewnienia sprawnego przebiegu prowadzonych i nadzorowanych postępowań przygotowawczych i spowodowania ich zakończenia w możliwie najkrótszym czasie”. Tak brzmi oficjalne pismo prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta wysłane do prokuratur w całym kraju.

Wszystko po to, by poprawić statystyki. W I półroczu 2013 r. zmniejszyła się bowiem liczba zakończonych postępowań. Nastąpił też spadek efektywności ścigania i wzrost liczby spraw długo trwających.

Takie naciski to drastyczna zmiana postawy prokuratora generalnego. Jeszcze w lipcu na łamach Dziennika Gazety Prawnej zarzekał się, że uczula prokuratorów okręgowych i apelacyjnych, aby nie naciskali na podwładnych pod koniec okresów statystycznych. – Jest to ze szkodą dla jakości. Sam zaobserwowałem, że postępowania zakończone pod koniec okresu statystycznego wykazują większą słabość niż te kończone poza tymi okresami – zapewniał.

Prokuratorzy, którzy zapoznali się z pismem Seremeta, pukają się w głowę. Polecenie kończenia spraw może rzutować na jakość podejmowanych decyzji. W statystycznym szaleństwie numerek sprawy staje się ważniejszy niż stojący za nim ludzki problem.

Andrzej Seremet, prokurator generalny

Andrzej Seremet, prokurator generalny

źródło: DGP

Skąd wzięły się gorsze wyniki? Śledczy mówią, że jest coraz więcej skomplikowanych spraw. Mają coraz więcej obowiązków biurokratycznych związanych ze sprawozdawczością. Ponadto nakazano im obsadzanie w sądzie posiedzeń dotyczących dobrowolnego poddania się karze, w których do tej pory nie uczestniczyli.

W dokumencie czytamy, że w związku z wynikami statystycznymi za I półrocze 2013 r. szef prokuratury „poleca podjęcie wzmożonych działań w trybie nadzoru służbowego w celu zapewnienia sprawnego przebiegu prowadzonych i nadzorowanych postępowań przygotowawczych i spowodowania ich zakończenia w możliwie najkrótszym czasie, w tym przez szerokie wykorzystanie instytucji prawnych zmierzających do konsensualnego zakończenia postępowania”. Do takich kroków zmuszają prokuratora generalnego gorsze wyniki pracy prokuratur. W pierwszym półroczu odnotowano spadek wpływu spraw, a jednocześnie zmniejszyła się liczba zakończonych postępowań przygotowawczych. Z pisma Andrzeja Seremeta wynika, że nastąpił także spadek efektywności ścigania i wzrost liczby spraw długo trwających.

Kłopotem dla prokuratorów okazuje się także liberalizacja przepisów dotyczących „pijanych rowerów”. Za sprawą nowelizacji kodeksu karnego, od 9 listopada jazda rowerem na podwójnym gazie – niezależnie od liczby promili we krwi – jest wykroczeniem, a nie przestępstwem. Prokuratorzy zostali odciążeni, ale odbije się to na ich wynikach statystycznych. Zabraknie spraw, które można szybko załatwić, i to z pozytywnym rezultatem.

zobacz także:

Grożenie palcem

Pod adresem szefów jednostek pada też jasny komunikat: „przypominam, że ocena sposobu realizacji wewnętrznego nadzoru służbowego będzie stanowiła miernik prawidłowego wywiązywania się przez kierowników jednostek (...) z nałożonych obowiązków w myśl zasady, że za prawidłowość decyzji podejmowanych w konkretnych sprawach przez prokuratorów odpowiadają także ich bezpośredni przełożeni”. Dalej PG poleca intensyfikację nadzoru służbowego w celu wyeliminowania uchybień oraz zwiększenia efektywności prowadzonych spraw. Na koniec prosi o przekazanie treści polecenia prokuratorom okręgowym i rejonowym.

– Andrzej Seremet może nie wprost, ale dość wyraźnie pogroził palcem prokuratorom funkcyjnym. Jeżeli nie wzmogą nadzoru wewnętrznego, będą rozliczani. Ma to niebagatelne znaczenie w obliczu kończących się na stanowiskach kierowniczych kadencji. Wkrada się nerwowość, a w niektórych przypadkach wręcz panika. Atmosfera jest zła i nie sprzyja dobrym rezultatom – ocenia Jacek Skała, szef Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP.

Dla prof. dr. hab. Michała Królikowskiego, wiceministra sprawiedliwości, działanie PG jest jasnym dowodem, że – wbrew utyskiwaniom – ma on wyraźne kompetencje, które pozwalają mu na sprawczy i skuteczny wpływ na działalność prokuratur.

– Ubolewanie na brak możliwości oddziaływania dotyczy chęci posiadania uprawnień, które pozwolą bezpośrednio zaingerować władczo w tok każdego postępowania, prowadzonego choćby na poziomie prokuratury rejonowej. To tęsknota do czasów minionych – ocenia wiceminister

zobacz także:

Statystyczny fetysz

Dla szeregowych prokuratorów pismo PG to dowód na to, że w prokuraturze króluje statystyka.

– Podejście statystyczne w formie zaprezentowanej w piśmie PG jest ogromnym błędem, utrwala błędną praktykę kończenia spraw za wszelką cenę w okresach statystycznych – uważa Małgorzata Bednarek, prezes Niezależnego Stowarzyszenia Prokuratorów „Ad Vocem”.

To pismo jest także dla niej dowodem na to, że praca prokuratury odbywa się według cyklów statystycznych.

– W piśmie tym widoczny jest również brak rozeznania prawdziwych problemów prokuratury. Mam nadzieję, że prokurator generalny podejmie jakieś działania zmierzające do zapewnienia poprawy funkcjonowania prokuratury, tak aby systemowo była sprawna i przygotowana na zmiany, jakie się szykują w lipcu 2015 r. (wejście w życie nowej procedury karnej – red.) – dodaje Małgorzata Bednarek.

W jej ocenie prokurator generalny, wydając tej treści polecenie służbowe, uważa, że tylko nakazem szybszego zamykania spraw może wpłynąć na jakość pracy.

– To błędne założenie. Z tego założenia wychodzili również jego poprzednicy – ocenia prokurator Bednarek.

Pijane rowery

Zdaniem prokuratorów Seremet nie dostrzega, że największym problemem jest jakość prowadzonych postępowań. Zamiast tego skupia się na wygodnych wskaźnikach: liczbie wpływu i liczbie spraw zakończonych. Tymczasem zła jakość wynika z ciągłej presji kończenia spraw za wszelką cenę.

Pojawia się także wątpliwość, czy takie polecenia PG nie wkraczają za bardzo w niezależność poszczególnych prokuratorów.

– Polecenie co do częstszego korzystania z trybów konsensualnych jest poleceniem na tyle ogólnym, że nie wkracza w ramy polecenia co do treści czynności prawnej – uspokaja prokurator Bednarek.

Może jednak jej zdaniem spowodować błędy przy stosowaniu tych trybów, doprowadzając do orzekania kar, które nie będą miały przymiotu kar sprawiedliwych.

Związkowcy z prokuratury zwracają też uwagę na inny aspekt sprawy.

– Z wielu wypowiedzi przedstawicieli Prokuratury Generalnej przebijała wiara, że właśnie depenalizacja jazdy rowerem w stanie nietrzeźwości, nawet bez zmiany struktury organizacyjnej prokuratury, umożliwi sprawne uporanie się ze zmianami w procesie karnym – wskazuje jeden ze śledczych.

Dla niego to całkowicie błędne rozumowanie popierane wadliwymi obliczeniami, jakoby czas prokuratora wymagany w ramach takiego postępowania to nawet kilka godzin. Tymczasem – jak wskazują praktycy – załatwienie spraw pijanych cyklistów zajmowało im co najwyżej kilkanaście minut. Pojawia się zatem pytanie, w jaki sposób – mimo zmian prawa – doszło do pogorszenia wyników pracy prokuratur.

– W niektórych zaległość w listopadzie oscylowała wokół 200 proc. Oznacza to, że liczba załatwień była dwukrotnie mniejsza od wpływu – twierdzi Skała.

Tłumaczy, że aby poznać odpowiedź na to pytanie, trzeba usiąść za prokuratorskim biurkiem.

– Zachęcam do tego Andrzeja Seremeta. W ostatnich latach istotnie zmienił się charakter spraw. Nie ma już postępowań, które można w szybki sposób zakończyć – mówi związkowiec.