W Ministerstwie Sprawiedliwości odbyła się konferencja prasowa, w której udział wzięli: Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny Zbigniew Ćwiąkalski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości – Zbigniew Wrona oraz prokurator Tomasz Szafrański.
Reforma tzw. „sądów 24-godzinnych”
Wprowadzony w 2007 r. tryb przyspieszony czyli tzw. „sądy 24-godzinne” nie spełnił pokładanych w nim oczekiwań. Jak pokazują statystyki, w ten sposób sądzeni są głównie pijani rowerzyści i kierowcy. Tylko ułamek spraw dotyczy czynów o charakterze chuligańskim. Nowelizacja Kodeksu karnego nie likwiduje tego trybu, ale wprowadza zmiany które usprawnią postępowanie. Nadal będą rozpoznawane sprawy podlegające postępowaniu uproszczonemu, jeżeli sprawca zostanie ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa. Nie trzeba będzie jednak obligatoryjnie zatrzymywać sprawcy, osadzać go w areszcie i doprowadzać do sądu. Zgodnie z nowelizacją sprawcę będzie można wezwać do sądu w wyznaczonym terminie, nie później jednak niż w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce policji. Jeśli sprawca nie stawi się na rozprawę, sąd będzie mógł rozpoznać sprawę i wydać wyrok pod jego nieobecność. Będzie również można skazywać sprawców bez rozprawy tj. w oparciu o uzgodniony przez oskarżonego i prokuratora wniosek, czyli wprowadza się możliwość tzw. skazania bez rozprawy, jak to ma to miejsce w trybie zwyczajnym. Ważną zmianą jest też rezygnacja z obligatoryjnej obrony przed sądem w sprawach prowadzonych w tym trybie. Pozwoli to na obniżenie kosztów trybu przyspieszonego.
Możliwość umarzania spraw z zakresu obrony koniecznej już przez prokuratora
Przekroczenie granic obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu, w myśl projektu będzie skutkować niepodleganiem karze przez osobę odpierającą bezprawny zamach. Co więcej, postępowanie w takiej sprawie będzie mógł umorzyć prokurator już na etapie postępowania przygotowawczego, a nie tak jak teraz sąd wydając decyzję o odstąpieniu od wymierzenia kary. Dzięki tej zmianie osoby, które działając w obronie swego życia, mienia lub innych dóbr przekroczą granice obrony koniecznej, wskutek czego ucierpi napastnik, unikną negatywnych następstw, związanych z występowaniem w procesie karnym w charakterze oskarżonego, związanej z tym stygmatyzacji i obciążeń, zarówno psychicznych, jak i finansowych.
Wprowadzenie nowych typów przestępstw
Dwa nowe typy przestępstw wprowadzone do polskiego systemu karnego:
- art. 165 a k.k. – wprowadza karę pozbawienia wolności od 2 do 12 lat za gromadzenie, przekazywanie lub oferowanie np.: środków płatniczych, papierów wartościowych, praw majątkowych czy nieruchomości w celu sfinansowania przestępstw o charakterze terrorystycznym. Z kolei projektowany art. 202a § 1 k.k. mówi, że za utrwalanie treści pornograficznych z udziałem osoby, ale bez jej zgody będzie grozić 5 lat więzienia. Regulacja ta jest wprowadzona w odpowiedzi na apele społeczne. Chodzi o karanie osób, które na przykład umieszczają w internecie filmiki erotyczne z udziałem m.in. byłych partnerów lub przesyłają takie nagrania za pomocą telefonów komórkowych. Karane będzie również rozpowszechnianie obrazu nagiej osoby utrwalane bez jej zgody. Samo przechowywanie takich materiałów będzie natomiast karane jedynie w wypadku treści pornograficznych z udziałem osoby, która nie wyraziła zgody na utrwalanie – proj. art. 202a § 2 k.k.
Prace społeczne zamiast odbywania kary więzienia
Projekt przewiduje poważne zmiany dotyczące kary ograniczenia wolności oraz jej wykonywania. Obecnie kara ograniczenia wolności nie w każdym przypadku należycie spełnia stawiane przed nią cele wychowawcze. W szczególności chodzi głównie o możliwość wykonywania prac społecznych oraz ich kontroli. Znowelizowane przepisy poszerzają listę podmiotów, w których skazani będą mogli odbywać prace społeczne. Przewidziano też zachęty dla tych podmiotów w związku z zatrudnieniem skazanych. Na przykład Skarb Państwa będzie ponosił koszty obowiązkowego ubezpieczenia tych osób od następstw nieszczęśliwych wypadków. Liczymy, że dzięki tym zmianom zwiększy się zainteresowanie zatrudnieniem skazanych, a przekazanie kuratorom sądowym wielu uprawnień i obowiązków przyspieszy i usprawni etap wykonania kary, odciążając tym samym sądy.
Podwyższenie grzywien z 360 do 540 stawek dziennych
Zwiększenie maksymalnej liczby stawek dziennych grzywny, umożliwi jej stosowanie do szerszego kręgu przestępstw oraz efektywne oddziaływanie karą o charakterze dolegliwości ekonomicznej w wypadkach, w których sądy obecnie rzadko orzekają ten rodzaj kary w postaci grzywny, preferując karę pozbawienia wolności. Projektowane przepisy mają zachęcić sądy do częstszego ich stosowania.
Dopuszczenie radców prawnych do występowania w procesie karnym w charakterze pełnomocnika
Istota zmiany polega na dopuszczeniu radców prawnych do udziału w postępowaniu karnym w charakterze pełnomocnika, w pełnym zakresie, a więc niezależnie od statusu podmiotu, który jest reprezentowany (osoba fizyczna; osoba prawna; instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna; jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej). Obecnie radcowie w ogóle nie mogą reprezentować osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, natomiast dopuszczeni są do reprezentowania instytucji państwowych, samorządowych i społecznych. Ponadto, mogą reprezentować osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, ale tylko w zakresie roszczeń majątkowych.
Skierowanie na obserwację sądowo – psychiatryczną-zmiany
Konieczność nowelizacji związanych z obserwacją sądowo-psychiatryczną wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Projektowane przepisy przewidują, iż maksymalny czas trwania obserwacji będzie wynosił 30 dni (do tej pory 6 tygodni). Okres ten będzie można przedłużyć w wyjątkowych przypadkach maksymalnie na trzy miesiące. Ponadto, sąd będzie mógł orzec obserwację tylko wtedy, gdy zebrane dowody będą wskazywać, że oskarżony z dużym prawdopodobieństwem, popełnił zarzucany mu czyn. Warunkiem obserwacji będzie też groźba wymierzenia oskarżonemu kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wymiarze nie krótszym od okresu orzekanej obserwacji sądowo-psychiatrycznej.