Rada ministrów przyjęła projekt ustawy, która m.in. rozdziela funkcję ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Teraz projektem zajmie się Sejm. Resort sprawiedliwości chce , aby nowe przepisy weszły w życie pierwszego stycznia 2010 roku.
Ministerstwo Sprawiedliwości, autor projektu, podkreśla że rozdział pomiędzy funkcją ministra i prokuratora generalnego wzmocni niezależność prokuratury poprzez eliminację pozaprocesowych możliwości kierowania biegiem konkretnych spraw dla doraźnych celów politycznych.
Założenia projektu
Zgodnie z brzmieniem projektu, Prokurator Generalny będzie powoływany, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, przez Prezydenta RP spośród dwóch kandydatów wskazanych, po jednym, przez Krajowa Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratorów (która utworzona zostanie na podstawie przepisów tejże noweli ustawy o prokuraturze).
W ramach przepisów przejściowych, kandydata na pierwszą kadencję Prezydent wybierze spośród dwóch kandydatów, zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa.
Kandydatem na Prokuratora Generalnego będzie prokurator lub sędzia o co najmniej dziesięcioletnim stażu pracy na stanowisku prokuratorskim lub sędziowskim w sprawach karnych. Prokurator Generalny będzie powoływany na jedną, niepowtarzalną kadencję trwającą 6 lat, po której będzie mógł przejść w stan spoczynku niezależnie od stażu pracy i wieku.
Niezależność Prokuratora
MS wskazuje, że powyższe rozwiązania zapewnią niezależność Prokuratora Generalnego od władzy wykonawczej, a tym samym od nacisków politycznych. Jednocześnie aby zagwarantować prawidłowe realizowanie przez prokuraturę swoich funkcji, poddaje się Prokuratora Generalnego nadzorowi i kontroli. Będzie on zobowiązany do składania Premierowi rocznego sprawozdania z działalności prokuratury. W przypadku odrzucenia tego sprawozdania, Premier może wystąpić do Sejmu o odwołanie Prokuratora Generalnego przed upływem kadencji. To samo dotyczy sytuacji, w której Prokurator Generalny sprzeniewierzy się złożonemu ślubowaniu. W każdym przypadku sejm odwołuje Prokuratora Generalnego większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Krajowa Rada Prokuratorów
Ponadto projekt nowelizacji tworzy Krajową Radę Prokuratorów, której zadania i kompetencje będą istotnymi gwarancjami niezależności prokuratury od wpływów politycznych. Między innymi do jej kompetencji należy zajmowanie, wiążącego Prokuratora Generalnego, stanowiska w sprawie wyrażenia zgody na odwołanie w trakcie trwania kadencji prokuratora apelacyjnego, prokuratora okręgowego i prokuratora rejonowego oraz ich zastępców z powodu nienależytego wypełniania obowiązków służbowych.
Co do prokuratorów powszechnych jednostek prokuratury przewiduje się, że polecenie prokuratora przełożonego wydane prokuratorowi podległemu nie może dotyczyć treści czynności procesowej. Tym samym polecenia prokuratora przełożonego, nie będą mogły ingerować w treść poszczególnych czynności procesowych ani dotyczyć sposobu zakończenia postępowania. W efekcie projektowanej zmiany wszystkie decyzje w jednostkowych sprawach prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie ma podejmować samodzielnie.
Prawnicy są za
Zdaniem wielu prawników, zmiana jaką proponuje resort jest potrzebna. Ich zdaniem, ważną zmianą jest przepis, dzięki któremu polecenie prokuratora przełożonego wydane prokuratorowi podległemu nie będzie mogło dotyczyć treści czynności procesowej.
- Zasadą ustawy o prokuraturze jest niezależność prokuratora. Zakres wyjątków od niej budzi wątpliwości, czy niezależność prokuratora nie jest w praktyce wyjątkiem od zasady podporządkowania prokuratora prowadzącego śledztwo prokuratorowi nadrzędnemu – mówi prof. Andrzej Rzepliński.