W dniu 2 maja 2009 roku weszła w życie nowelizacja Prawa upadłościowego i naprawczego. Nowe przepisy umożliwiają sądowi m.in. wszczęcie na wniosek dłużnika postępowania naprawczego w sytuacji, gdy zostanie oddalony wniosek o ogłoszenie upadłości.
Nowelizacja wprowadziła następujące zmiany:
zakres podmiotowy Ustawy
Nowela doprecyzowała, iż Ustawę stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego[1]. Natomiast z kręgu jej zastosowania zostały wyłączone oddziały banków zagranicznych w rozumieniu Prawa bankowego. Ponadto wprowadzono możliwość ogłoszenia upadłości wobec wspólników osobowych spółek handlowych, jeżeli od dnia wykreślenia wspólnika osobowej spółki handlowej z właściwego rejestru nie upłynął 1 rok.
definicja dłużnika niewypłacalnego
Za dłużnika niewypłacalnego, w obecnym stanie prawnym uważa się dłużnika, który nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
postępowanie naprawcze zamiast ogłoszenia upadłości
Nowelizacja umożliwia sądowi wszczęcie na wniosek dłużnika postępowania naprawczego w sytuacji, gdy zostanie oddalony wniosek o ogłoszenie upadłości. Ponadto wprowadzono zapis, zgodnie z którym dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości może wnosić o zezwolenie na wszczęcie postępowania naprawczego, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie ma charakteru trwałego, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. W obu wskazanych przypadkach sąd uwzględni wniosek dłużnika pod warunkiem, że nie było prowadzone przeciwko niemu postępowanie naprawcze lub upadłościowe obejmujące likwidację majątku lub od ich zakończenia upłynęły określone w Ustawie terminy.
postępowanie układowe zamiast postępowania likwidacyjnego
Zmienione przepisy zezwalają sądowi dokonać zmiany postępowania upadłościowego z postępowania obejmującego likwidację majątku upadłego ("postępowanie likwidacyjne") na postępowanie z możliwością zawarcia układu ("postępowanie układowe") i vice versa, jeżeli podstawy przeprowadzenia takiego postępowania ujawniły się dopiero po ogłoszeniu upadłości (w przypadku postępowania likwidacyjnego) lub w toku postępowania (w przypadku postępowania układowego). Zmiany takie wymagać będą obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
ustanowienie kuratora
Nowela wprowadziła do Ustawy art. 261 zgodnie z którym, sąd upadłościowy ustanawia dla dłużnika kuratora, jeżeli nie ma on zdolności procesowej i nie działa za niego przedstawiciel ustawowy, a także gdy w składzie organów dłużnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej zachodzą braki uniemożliwiające jego działanie.
zabezpieczenie majątku dłużnika
W przypadku, gdy dłużnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd z urzędu zabezpieczy jego majątek, a jeżeli wniosek złożył inny podmiot – zabezpieczenia dokonuje się na jego żądanie. W obu przypadkach sąd ma prawo ustanowić tymczasowego nadzorcę sądowego.
data upadłości
Nowelizacja doprecyzowała datę upadłości w sytuacji, gdy zostało wydane ponowne postanowienie o ogłoszeniu upadłości po rozpoznaniu sprawy w następstwie uchylenia pierwotnego postanowienia przez sąd drugiej instancji. W takim przypadku za datę upadłości uważa się datę wydania pierwszego postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Wszelkie czynności dokonane w tym czasie przez syndyka, nadzorcę sądowego albo zarządcę pozostają w mocy.
"w upadłości likwidacyjnej" albo "w upadłości układowej"
Nowela wprowadziła istotną zmianę w oznaczeniu firmy przedsiębiorcy po ogłoszeniu upadłości. Firma taka musi obecnie zawierać dodatkowe oznaczenie: "w upadłości likwidacyjnej" albo "w upadłości układowej", w zależności od rodzaju prowadzonego postępowania upadłościowego.
wyłączenie z masy upadłości
Po dokonanych zmianach w skład masy upadłości nie będzie wchodzić:
- mienie, wyłączone spod egzekucji wg przepisów Kodeksu postępowania cywilnego,
- wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu,
- przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością ustawową, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponadto nowym rozwiązaniem jest, iż przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności.
zarząd majątkiem przez upadłego
W ramach nowelizacji wprowadzono regułę, zgodnie z którą zarząd mieniem w postępowaniu układowym sprawuje upadły pod nadzorem nadzorcy sądowego. Zmiana ta stanowi odwrócenie dotychczasowej zasady polegającej na sprawowaniu zarządu majątkiem upadłego przez zarządcę.
zakaz obciążania masy upadłości
Po ogłoszeniu upadłości ustanowienie na składnikach masy upadłości hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego lub hipoteki morskiej jest niedopuszczalne. Zakaz powyższy nie dotyczy wniosku o wpis hipoteki złożonego na 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli wpisów dokonano niezgodnie z zakazem podlegają one wykreśleniu ex officio
wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie
Nowela wprowadza zasadę, iż z dniem ogłoszenia upadłości powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa
głosowanie nad układem odzielnymi grupami
Nowością wprowadzoną w ramach nowelizacji jest głosowanie nad układem w grupach wierzycieli. W tym celu sporządza się odrębne listy uprawnionych do głosowania wierzycieli, obejmujące poszczególne kategorie interesów określone szczegółowo w Ustawie. Układ jest przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość wierzycieli, mających łącznie co najmniej 23 ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. Co więcej układ jest przyjęty, chociażby nie uzyskał większości w niektórych z grup jeżeli (i) większość wierzycieli w pozostałych grupach, mających łącznie co najmniej 23 ogólnej sumy wierzytelności wyraziła zgodę na przyjęcie układu, (ii) wierzyciele głosujący przeciw układowi zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku postępowania likwidacyjnego.
Nowelizacja wprowadza ponadto następujące zmiany: (i) wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości musi wskazywać czy ogłoszenie obejmuje likwidację majątku upadłego czy zawarcie układu, (ii) w razie wniesienia zażalenia na ogłoszenie upadłości, sąd odwoławczy ma obowiązek rozpoznać zażalenie w terminie 1 miesiąca od przekazania mu akt sprawy, (iii) sędzia-komisarz będzie mógł uchylić uchwałę rady wierzycieli w terminie tygodnia (do tej pory 3 dni) od dnia przedłożenia mu protokołu, (iv) zgłoszenie wierzytelności po terminie nie będzie wstrzymywać czynności postępowania układowego, w szczególności odbycia zgromadzenia wierzycieli i przyjęcia układu. Nowela dokonała także zmian w przepisach z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego, w szczególności odnoszących się do instytucji kredytowych, banków zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą.