Wzmocnienie pozycji ofiary przestępstwa, upowszechnienie kar nieizolacyjnych, czy efektywne przeciwdziałanie przestępstwom seksualnym popełnionych na szkodę małoletnich-to niektóre ze zmian, które wprowadziła obowiązująca od 8 czerwca 2010 roku tzw. Duża Nowelizacja Kodeksów Karnych.
Projekt został uchwalony w dniu 5 listopada 2009 i ma m.in. na celu dostosowanie przepisów do standardów określonych w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, oraz do przepisów prawa wynikających z członkowstwa Polski w Unii europejskiej.
Zmiany w Kodeksie Karnym
Jedną ze zmian wprowadzonych do Kodeksu Karnego (art.10 § 2 k.k.) jest możliwości penalizacji nieletniego za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem.
Zmiany obejmują również zasady nadzwyczajnego złagodzenia kary: jeżeli czyn jest zagrożony jest co najmniej karą 25 lat pozbawienia wolności, stosując nadzwyczajne złagodzenie kary sąd będzie musiał orzec karę nie krótszą niż 8 lat pozbawienia wolności (od 8 do 15 lat).
Doprecyzowana została kwestia obrony koniecznej. W sytuacji gdy osoba odpierająca atak przekroczyła granice obrony koniecznej, będąc pod wpływem strachu, lub wzburzenie nie będzie podlegać karze.
Niepodleganie karze uzasadni odmowę wszczęcia postępowania, albo umorzenia, a co za tym idzie osoba broniąca się będzie osobą niekaraną (poprzednio po odstąpieniu od wymierzenia kary-co w rozumieniu prawa jest równoznaczne ze skazaniem za przestępstwo, informatyzacja o skazaniu była odnotowana w KRK). Takie rozwiązanie ma zapobiec stygmatyzacji osoby broniącej się w granicach obrony koniecznej.
Podwyższone są także grzywny - z 360 do 540 stawek dziennych. Celem tych zmian jest skłonienie sądów do częstszego stosowania kary grzywny.
W ramach instytucji kary zamiennej wprowadzono możliwość wymierzenia kary ograniczenia wolności w wymiarze do 2 lat ( a nie jak poprzednio 1 rok) zamiast kary pozbawienia wolności.
Mocniejsza pozycja ofiary
Do art.46 KK wprowadzono rozszerzenie środka karnego w postaci nakładanego na sprawcę obowiązku naprawienia szkody. Umożliwiono orzeczenie obowiązku zadośćuczynienia za krzywdę, czyli za szkodę o charakterze niematerialnym, a nie jak do tej pory jedynie za szkodę materialną.
Ważną zmianą wprowadzoną do art. 88 Kodeksu Postępowania Karnego jest możliwość ustanowienia w charakterze pełnomocnika w procesie karnym nie tylko adwokata, ale również radcy prawnego. Rozwiązanie takie ma rozszerzyć dostęp do pomocy prawnej, a w przyszłości również obniżyć ceny usług prawnych.
Ponadto zniesiony został wymóg obycia kary minimum 6 miesięcy jako przesłanki ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. W przypadku recydywistów termin wydłużał się do 1 roku.
Zwiększony został również wymiar kary łącznej-do Nowelizacji z 5.XI.2009 r. jej maksymalny wymiar wynosił 15 lat, po zmianie jeżeli suma kar wynosi 25 lat, lub więcej, i co najmniej jedna z nich wynosi 10 lat istnieje możliwość wymierzenia kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności
Nowe typy przestępstw
Wprowadzono także nowe typy przestępstw, kryminalizujące coraz częściej występujące zachowania godzące w sferę wolności seksualnej oraz obyczajności, nieobjęte penalizacją na mocy obowiązującego stanu prawnego.
Jak stanowi art. 191a § 1 „Kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody.
Pedofile surowiej karani
Wśród zmian znajduje się również zaostrzenie odpowiedzialności karnej za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej popełniane wobec osób poniżej 15 roku życia, czyli tzw. gwałt pedofilski, jak również gwałt kazirodczy –tj, wobec członków najbliżej rodziny. Samo propagowanie pedofilii będzie zagrożone kara do dwóch lat pozbawienia wolności.
Składanie przez internet małoletniemu propozycji seksualnych tzw. grooming będzie zagrożony równiez karą do 2 lat pozbawienia wolności.
Karze do 3 lat pozbawienia wolności będzie podlegać również osoba, która za pośrednictwem internetu albo telefonii komórkowej nawiązuje kontakt z dzieckiem poniżej lat 15 i działając w celu popełnienia przestępstwa zgwałcenia, molestowania seksualnego lub produkowania i utrwalania pornografii dziecięcej podejmuje działania zmierzające do spotkania lub realizacji tego celu w innej formie.
Do tej pory Policja mogła podjąć jakiekolwiek działania gdy doszło do molestowania, nowilizacja pozwoli na zareagowanie jeszcze zanim dziecko zostanie skrzywdzone.
Terapia dla sprawców gwałtu
Po odbyciu kary pozbawienia wolności sprawca zgwałcenia pedofilskiego, lub kazirodczego będzie obowiązkowo kierowany na ambulatoryjną terapię albo umieszczany w zakładzie zamkniętym, w celu przeprowadzenia takiej terapii. Środek ten ma być stosowany bezterminowo.
Przyspieszenie procedury
Wśród najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją do Kodeksu Postępowania Karnego wyróżniają się:
-rezygnacja z obligatoryjnego zatrzymania i przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu
- rezygnacja z obligatoryjnego przesłuchania podejrzanego przez prokuratora przed skierowaniem do sądu wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym
- rezygnacja z obligatoryjnej obrony przed sądem
- wprowadzenie możliwości zastosowania instytucji tzw. skazania bez rozprawy (art. 335 k.p.k.)
-wprowadzenie możliwości kilkukrotnego przerywania rozprawy prowadzonej w trybie przyspieszonym, w ramach okresu 14 dni.
Do art. 275 § 2 k.p.k wprowadzono możliwość nałożenia na oskarżonego w ramach dozoru zakazu kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami oraz zakazu przebywania w określonych miejscach.
Uproszczone są zasady zatrudniania skazanych w ramach kary ograniczenia wolności, wykonywanej zwykle jako nieodpłatna praca na cele społeczne. Przewidziano też zachęty, dzięki którym więcej osób skazanych za drobne przestępstwa ma wykonywać prace społeczne, zamiast odbywania kary więzienia.
Zmiany aresztowania w UE
Zmiany dotyczą również Europejskiego Nakazu Aresztowania. Wprowadzono możliwość wydania przez sąd ENA również na sytuacje, kiedy przestępstwo zostało popełnione poza terytorium RP, oraz możliwość wydania ENA przez sąd w odniesieniu do spraw będących w toku postępowania sądowego i wykonawczego.
Sąd będzie mógł wydać Nakaz Aresztowania gdy istnieje jedynie prawdopodobieństwo, że osoba ścigana może przebywać na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589).
Anna Sergiej
Zobacz także: