Już w październiku 2008 roku notariusze będą wydawali akty poświadczenia dziedziczenia. Dzięki tej instytucji sądy zostaną odciążone od spraw mających nie wiele wspólnego z wymiarem sprawiedliwości. Rejenci poświadczą dziedziczenie jedynie w sprawach bezspornych.

Przedstawiciele notariatu od dawna postulowali wprowadzenie instytucji notarialnego poświadczenia dziedziczenia.

Aktualne przepisy

Obecnie po śmierci spadkodawcy należy przeprowadzić w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Jego skutkiem jest postanowienie sądu określające kto i w jakich częściach dziedziczy spadek po zmarłej osobie. Od 2 października, w sprawach gdzie nie ma sporu pomiędzy spadkobiercami zamiast do sądu będzie można pójść do notariusza, który po odebraniu od wszystkich uczestników postępowania wymaganych oświadczeń sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

- Będzie miał on taką samą moc jak postanowienie sądu. Warunkiem jednak będzie zarejestrowanie takiego aktu w elektronicznym rejestrze. Obowiązek jego stworzenia i sfinansowania ustawodawca nałożył na Krajową Radę Notarialną- wyjaśnia Lech Borzemski, rzecznik Krajowej Rady Notarialnej.

Lech Borzemski dodaje, że notarialne poświadczenie dziedziczenia znane jest w wielu krajach Europy. Od lat zabiegał o nie także polski notariat, wychodząc na przeciw społecznym oczekiwaniom.

- Trzeba bowiem podkreślić, że jest to rozwiązanie szybsze i bardziej komfortowe dla obywatela, który tego rodzaju sprawy będzie mógł załatwić w zaciszu kancelarii notarialnej, a nie na sali sądowej. Jest to także korzystne dla państwa, gdyż odciąża sądy. Należy zaznaczyć, że każdy obywatel będzie mógł nadal wybrać czy z taką sprawą iść do sądu czy do notariusza-uzupełnia Lech Borzemski.

Nie wszystkie testamenty
Nie wszystkie testamenty będą mogły zostać poświadczone przez notariusza. Przepisy nowelizacji wyłączają testamenty szczególne, czyli ustny, wojskowy oraz sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym. Zmiana prawa o notariacie przyznała notariuszom też prawo do wykonywania czynności związanych z otwarciem i ogłoszeniem testamentu oraz sporządzaniem zaświadczeń o powołaniu wykonawcy testamentu. Warunkiem sporządzenia przez notariusza poświadczenia dziedziczenia jest zgodny wniosek wszystkich uczestników postępowania, czyli osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. W związku z tym notarialne poświadczenie dziedziczenia obejmować będzie jedynie sprawy niesporne. Jeżeli między spadkobiercami istnieje jakikolwiek spór bądź spór taki powstanie w toku sporządzania przed notariuszem protokołu dziedziczenia, akt poświadczenia nie zostanie wydany. W takim przypadku jedynym sposobem uzyskania potwierdzenia uprawnień spadkowych będzie postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku.
Trzyetapowa procedura
Prowadzone przed notariuszem postępowanie o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia będzie się składało z trzech zasadniczych etapów. Pierwszy polega na sporządzeniu protokołu dziedziczenia przy udziale wszystkich osób branych pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Odbiera od nich wtedy oświadczenia m.in. o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia. Przed sporządzeniem protokołu dziedziczenia notariusz poucza osoby biorące udział w tej czynności o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń. Notariusz nie ma natomiast możliwości sprawdzenia prawdziwości oświadczeń spadkobierców.
- Akt poświadczenia dziedziczenia nie zawiera żadnych oświadczeń woli. To czynność ekspercka: notariusz na podstawie testamentu (o ile taki został sporządzony), informacji stron o składzie rodziny, dostarczonych dokumentów i przepisów prawa sporządza akt poświadczenia - wyjaśnia Jan Gielec.
Etap drugi to sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia, który musi zaakceptować każdy z uczestników postępowania. Etap ostatni polega na zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia w elektronicznym rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną.
Kongres Notariuszy UE w Warszawie
W dniach 10 – 12 września 2008 roku Warszawa gościć będzie notariuszy z 21 krajów Unii Europejskiej zgromadzonych na Drugim Kongresie Notariuszy Unii Europejskiej. Spotkanie poświęcone będzie roli notariusza w budowaniu europejskiej przestrzeni bezpieczeństwa prawnego. Pierwszy Kongres, który odbył się w Rzymie w 2005 roku zgromadził ponad 2000 uczestników z 19 krajów Unii oraz wiele osobistości ze świata polityki i nauki. Liczny udział notariuszy umożliwił rzeczową dyskusję oraz wymianę poglądów i przyczynił się do sukcesu tego wydarzenia. Debaty kongresowe skupią się wokół tematu: „Europejska przestrzeń bezpieczeństwa prawnego: wartością dla rodziny i obywatela, szansą dla przedsiębiorcy”. Tematyka ta jest szczególnie bliska Radzie Notariatów Unii Europejskiej (CNUE), reprezentującej notariat europejski, który aktywnie uczestniczy

w budowaniu praktyki prawniczej (notarialnej i sądowej), gdzie notariusz towarzyszy, coraz bardziej mobilnemu obywatelowi, przez całe jego życie. W centrum zainteresowania zarówno Komisji Europejskiej jak i notariuszy znajduje się wiele projektów mających na celu ułatwienie przemieszczania się obywatela w przestrzeni europejskiej. Można tu wymienić na przykład utworzenie europejskiej sieci notarialnej, połączenie sieci rejestrów testamentów (ARERT), przygotowywanie opinii do projektów rozporządzeń, między innymi rozporządzenia dotyczącego prawa spadkowego, określenie nowego prawa rodzinnego (związki rejestrowane, ustroje majątkowe, rozwody transgraniczne).

Zapewnienie bezpieczeństwa prawnego

Notariusz poprzez swoje czynności, a zwłaszcza akty notarialne, tworzy wartość dla obywatela, dla rodziny i dla przedsiębiorstwa - jaką jest bezpieczeństwo. To właśnie przedsiębiorcy mają najpełniejszą możliwość korzystania z opieki notarialnej w każdej części Europy w kwestiach dotyczących ich przedsiębiorstw, począwszy od utworzenia, poprzez zarządzanie nim aż do likwidacji. Notariusze w gamie usług dostępnych na gruncie prawa spółek stosują najnowsze uregulowania gwarantując wysoką jakość porady prawnej.

Debata nad zmianami w prawie

Uczestnicy Kongresu będą mieli możliwość wymiany poglądów dotyczących aktualnych, jak i przyszłych uregulowań prawnych w dziedzinach poddawanych największym zmianom na poziomie europejskim. W 2005 roku celem Kongresu było uwrażliwienie notariatu na Europę i uwrażliwienie Europy na notariat. Celem Drugiego Kongresu, postawionym przez przewodniczącego Helmuta Fesslera, jest wykazanie zarówno przed politykami, notariuszami i obywatelami wartości dodanej, oferowanej przez notariat europejski oraz przedstawienie notariusza jako opiekuna obywateli, rodzin i przedsiębiorstw.

Małgorzata Radziuk/KR