Ministerstwo sprawiedliwości przedstawiło do konsultacji samorządom zawodów prawniczych, projekt nowelizacji ustaw o adwokaturze, radcach prawnych i notariacie. Projekt ma na celu wykonanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego, które zapadły w 2007 roku i dotyczyły wykonywania tych zawodów.
Trybunał zakwestionował m.in. przepisy dotyczące wstępu do zawodów prawniczych dla osób spoza aplikacji oraz regulujące zasady świadczenia pomocy prawnej przez magistrów prawa.
Zmiany w przepisach
Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą przepis, który pozbawił samorząd adwokacki i radcowski wpływu na ustalanie zasad składania egzaminu adwokackiego , odpowiedniego do sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu. TK zakwestionował także regulację pozwalającą na dopuszczenie do wykonywania zawodu adwokata albo radcy osób nie wykazujących się odpowiednią praktyką w zawodzie prawniczym. Resort sprawiedliwości uznał jednak za słuszne wprowadzenie kilku zmian w przepisach kształtujących zasady świadczenia pomocy prawnej oraz dostęp do zawodów prawniczych , wykraczających poza zakresy wspomnianych wyroków. Chodzi m.in. o przepisy dotyczące egzaminu wstępnego na aplikacje adwokacką, radcowską i notarialną.
Resort sprawiedliwości proponuje też uchylenie przepisu, zgodnie z którym adwokat nie może wykonywać zawodu jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej - w organach dochodzeniowo-śledczych, ani w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba do drugiego stopnia lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu pełni powyższe funkcje. Zakwestionował go bowiem w 1999 roku Trybunał Konstytucyjny uzasadniając, że stanowi nieproporcjonalną dolegliwość do istoty zagrożenia bezstronności sędziowskiej. TK podkreślił także, że przepis ten godził w konstytucyjną zasadę ochrony małżeństwa i rodziny oraz prawa do ochrony życia prywatnego.
Do zawodu bez egzaminu
Nowelizacja wprowadza nowy katalog osób , które mogą uzyskać wpis na listę adwokatów i radców prawnych bez konieczności zdawania egzaminu zawodowego. Zgodnie z proponowanym brzmieniem, możliwość taką będą miały osoby legitymujące się odpowiednio wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie nauk prawnych oraz posiadają praktykę zawodową w innych zawodach prawniczych. Projekt umożliwia, więc wykonywanie zawodu adwokata lub radcy bez obowiązku odbycia aplikacji i złożenia egzaminu zawodowego osobom, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1 stycznia 1991 roku oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis łącznie przez co najmniej 5 lat zajmowały stanowisko asesora sądowego lub prokuratorskiego, referendarza sądowego, etatowego aplikant sądowego lub prokuratorskiego lub asystenta sędziego lub prokuratora. To samo tyczy się osób, które po zdanym egzaminie sędziowskim lub prokuratorskim po styczniu 1991 roku, wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej lub radcowskiej, zespole lub spółce, czynności wymagające wiedzy prawniczej bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę. Ustawa rezygnuje ze wskazania minimalnego okresu wykonywania zawodu sędziego, prokuratora, adwokata, radcy czy notariusza, jako koniecznej przesłanki wpisu na listę.
Bez aplikacji do zawodu
Do egzaminu zawodowego bez konieczności odbywania aplikacji będą mogli przystąpić doktorzy prawa, którzy w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis przez co najmniej 3 lata zajmowali stanowisko asesora sądowego, prokuratorskiego, referendarza, etatowego aplikanta, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora. Tak samo, gdy przez wskazany czas wykonywali na podstawie umowy o pracę lub cywilnoprawnej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej i wymagające wiedzy prawniczej w kancelarii adwokackiej lub radcowskiej, zespole lub spółce.
Projekt przyznaje też uprawnienie do zdawania egzaminu adwokackiego i radcowskiego bez obowiązku dobycia aplikacji także osobom, które po ukończeniu studiów wyższych prawniczych, przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu, wykonywały czynności wskazane w przepisie dotyczącym doktorów nauk prawnych.
Egzamin wstępny
Nowelizacja przygotowana przez ministerstwo sprawiedliwości wprowadza nową nazwę egzaminu na aplikacje adwokacką, radcowską i notarialną. Dotychczasowa nazwa – egzamin konkursowy, zostaje zastąpiona nazwą- egzamin wstępny. Resort uznał, że nazwa egzamin konkursowy jest nieadekwatna ponieważ o konkursowym charakterze można mówić w przypadku, gdy jest ustalona określona liczba miejsc. Zarówno w obecnym stanie prawnym jak i w projektowanej regulacji , wyłącznie uzyskanie odpowiedniego progu punktowego gwarantuje zdanie egzaminu i rozpoczęcie szkolenia na aplikacji. Zgodnie z nowelą, egzamin będzie polegał na rozwiązaniu testu jednokrotnego wyboru, składającego się ze 150 pytań. Pozytywny wynik uzyska osoba, która odpowie poprawnie na 90 z nich. Zmiana przewiduje też obowiązek publikowania wykazu tytułów aktów prawnych, które mogą stanowić podstawę opracowywania pytań testowych.
Egzamin końcowy
Ministerstwo postanowiło też wprowadzić nową formę egzaminu zawodowego. W odróżnieniu od obecnej konstrukcji, egzamin ten będzie przeprowadzany wyłącznie w formie pisemnej i będzie się składał z pięciu części. Pierwsza część egzaminu adwokackiego będzie polegać na rozwiązaniu testy zbudowanego ze stu pytań z trzema odpowiedziami do wyboru. Pozostałe części będą stanowiły zadania z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego i administracyjnego. Adwokatura oraz szefowie samorządu radcowskiego nie godzą się na zapis , zgodnie z którym egzamin zawodowy ma nie mieć postaci ustnej.
- Koncepcję taką źle oceniają także aplikanci adwokaccy, którzy do takiego egzaminu mają podejść. Podczas spotkania w dniu 1 marca jednoznacznie opowiedzieli się oni za egzaminem ustnym i świadczy to o tym, że nie widzą w nim elementów nieobiektywnych- mówi prezes NRA, Joanna Agacka- Indecka.
Komisja egzaminacyjna II stopnia
Nowym rozwiązaniem jakie chce wprowadzić resort, jest utworzenie komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości. Zadaniem tej komisji ma być rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu adwokackiego i radcowskiego. Zdaniem ministerstwa, powołanie tej komisji ma zapewnić rzetelne i bezstronne rozstrzyganie zagadnień spornych związanych z wynikami egzaminu. Przepisy wprowadzają także możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego do uchwały tej komisji.
Katarzyna Rychter
Zobacz także:
Maciej Bobrowicz- prezes Krajowej Rady Radców...