Ustawodawca, dostrzegając potrzebę wzmocnienia pozycji procesowej osoby dochodzącej przeniesienia własności lokalu, zwolnił powoda od kosztów sądowych, obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego drugiej stronie, a nawet zapewnił mu zwrot kosztów zastępstwa procesowego od przeciwnika w przypadku przegrania sporu.
Przepis art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wprowadził jeszcze dalej idącą modyfikację zasad ponoszenia kosztów procesu w odniesieniu do kosztów zastępstwa procesowego. Mianowicie, w obecnej chwili koszty zastępstwa procesowego pokrywa spółdzielnia, co przy wyłączeniu odpowiedzialności za wynik postępowania, oznacza, że spółdzielnia pokryje koszt wynagrodzenia swego pełnomocnika zarówno wówczas, gdy sprawę wygra, jak i gdy przegra.
W związku z powyższym spółdzielnia pokrywa opłaty sądowe i wydatki powstałe w trakcie postępowania, jak również koszty wynagrodzenia pełnomocnika każdej strony postępowania, zatem całe postępowanie wszczęte w trybie art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych toczy się na koszt pozwanej spółdzielni. Co więcej spółdzielnia poniesie koszt postępowania bez względu na to, czy powództwo z przyczyn merytorycznych nie może być uwzględnione, czy też sąd pozew odrzuci, gdyż rozpoznawanie sprawy jest niedopuszczalne wyłącznie z przyczyn formalnych, tj. z braku określonych w normach procesowych przesłanek.
Jak podkreśla RPO dotychczas, w sytuacjach, w których ustawodawca zdecydował o zasadności wzmocnienia pozycji strony poprzez ustawowe zwolnienie jej od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, to gdy ostatecznie powództwo okazało się nieuzasadnione, sam przejmował koszty postępowania, a nie nakładał obowiązku ich zapłaty na podmiot, który dla obrony swych praw musiał podjąć czynności procesowe.
W opinii Rzecznika przyjęta w art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zasada ponoszenia kosztów postępowania w sprawie o nakazanie spółdzielni mieszkaniowej złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na powoda prawa własności lokalu prowadzi do zaburzenia pozycji stron procesu w zakresie nieznajdującym uzasadnienia ani w charakterze realizowanego roszczenia, ani w pozycji procesowej stron postępowania.
Rzecznik wyraża pogląd, iż przywołany przepis art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych budzi wątpliwości, co do swej zgodności z konstytucyjną zasadą prawa do sądu oraz zasadą proporcjonalności. W opinii Rzecznika regulacja, która nakłada na pozwanego obowiązek pokrycia kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego, bez względu na wynik procesu, stanowi zasadniczy wyłom w obowiązujących zasadach rozliczania kosztów postępowania nieznajdując przy tym żadnego uzasadnienia w wartościach i zasadach wyrażonych w samej Konstytucji.

PS/źródło:RPO

Zobacz także:

RPO przeciwko ksenofobii

RPO w sprawie dostępu do dokumentacji medycznej