Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Ministra Pracy i Polityki Społecznej przedstawiła szereg uwag i zastrzeżeń dotyczących projektu założeń do projektu ustawy o języku migowym, w tym w zakresie ograniczeń dostępu osób niesłyszących do wymiaru sprawiedliwości.
W opinii Rzecznik Praw Obywatelskich ustawa o języku migowym jest długo oczekiwanym i niezwykle potrzebnym aktem prawnym, który ma szansę w zasadniczy sposób zmienić sytuację prawną osób niesłyszących i głuchoniewidomych.
Jej uchwalenie jest niezbędne dla dostosowania prawa krajowego do wymogów Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Jednak zdaniem RPO opublikowany w dniu 30 grudnia 2010 r. projekt założeń do projektu ustawy o języku migowym - w jego obecnym kształcie, nie spełnia podstawowych oczekiwań środowiska osób niepełnosprawnych oraz nie wypełnia międzynarodowych zobowiązań Polski w tym zakresie. Tym samym, możliwość rozpoczęcia realizacji procedury ratyfikowania
Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych zostaje po raz kolejny odłożona w czasie.
Dostęp osób niesłyszących do wymiaru sprawiedliwości
Zgodnie z postanowieniami Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych, Państwa - Strony zobowiązane są zapewnić osobom niepełnosprawnym skuteczny dostęp do
wymiaru sprawiedliwości na równych zasadach z innymi obywatelami, w celu umożliwienia pośredniego lub bezpośredniego uczestnictwa w postępowaniu prawnym,
również w roli świadka, w tym na etapie śledztwa i innych wstępnych fazach postępowania (art. 13 KPON).
Tymczasem projekt założeń do projektu ustawy o języku migowym z dnia 30 grudnia 2010 roku wyłącza stosowanie ustawy w postępowaniu cywilnym, karnym, administracyjnym i podatkowym. Jednocześnie autorzy projektu założeń przywołują w tym zakresie regulacje rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. Nr 15, poz. 133 ze zm.), które w § 13 ustanawia wymagania dotyczące biegłych - tłumaczy języka migowego. W opinii Rzecznik Praw Obywatelskich nie ulega jednak wątpliwości, że cytowane rozporządzenie nie stanowi wystarczających gwarancji dostępu osób niesłyszących do wymiaru sprawiedliwości.
Stosownie do treści art. 204 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.), tłumacza języka migowego wzywa się, jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania głuchego lub niemego a porozumiewanie się z nim za pomocą pisma jest niewystarczające. Kodeks nie reguluje jednak prawa osoby niesłyszącej do korzystania z pomocy tłumacza języka migowego w sytuacji innej niż przesłuchanie, w szczególności zaś pomija uprawnienia stron w postępowaniu przygotowawczym. Podobnych regulacji brakuje także w postępowaniu cywilnym, administracyjnym oraz sądowoadministracyjnym. Ponadto żadne przepisy powszechnie obowiązującego prawa nie przewidują możliwości bezpłatnego korzystania z tłumacza języka migowego podczas komunikacji osoby niesłyszącej z sądem poza rozprawą (np. w sekretariacie sądu lub w czytelni akt).
Potrzeba zasadniczych zmian w postępowaniach sądowych została dostrzeżona przez Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej, opracowujący szczegółową analizę zgodności ustawodawstwa polskiego z postanowieniami Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych. W piśmie do
Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 13 maja 2010 r., zwrócono uwagę na brak regulacji zobowiązującej do ustanowienia dla strony ze schorzeniem narządu słuchu, tłumacza języka migowego tak, aby poza własnym przesłuchaniem mogła śledzić przebieg rozprawy. Zdaniem RPO niezwykle istotne jest w tym przypadku
uwzględnienie zarówno uprawnień oskarżonego w postępowaniu karnym, świadków, oskarżyciela posiłkowego, a także stron i uczestników postępowania cywilnego.
Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich powyżej przytoczone powody jednoznacznie wskazują, iż wyłączenie stosowania ustawy o języku migowym w postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym oraz pominięcie obowiązku korzystania z pomocy tłumacza języka migowego przez sekretariaty sądów budzi jego uzasadnione wątpliwości.
PS/źródło:RPO
Zobacz także: