Rzecznik Praw Obywatelskich skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek w sprawie dostępu niektórych służb do danych teleinformatycznych.



Co było przedmiotem wniosku?

RPO wniosła m.in. o stwierdzenie niezgodności art. 20c ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.), art. lOb ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675) w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).

Ponadto RPO wniosła o stwierdzenie niezgodności m.in. art. 36b ust. 5 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 ze zm.) w zakresie w jakim, przepisy te zezwalając na pozyskiwanie danych, o których mowa w art. 180c i art. 180d ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.) nie przewidują zniszczenia tych spośród pozyskanych danych, które nie zawierają informacji mających znaczenie dla prowadzonego postępowania z art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Jakie było uzasadnienie wniosku?

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich przeanalizowało stan prawny obowiązujący w materii pozyskiwania przez różne służby informacji objętych tajemnicą komunikowania się. W ocenie Rzecznik, stan ten nie odpowiada standardom konstytucyjnym oraz Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka oraz Podstawowych Wolności.

Zgodnie z ustawą Prawo telekomunikacyjne tajemnicę telekomunikacyjną stanowią przede wszystkim dane dotyczące użytkownika, treść indywidualnych komunikatów, dane transmisyjne, dane o lokalizacji oraz dane o próbach uzyskania połączenia pomiędzy zakończeniami sieci. A więc tajemnica telekomunikacyjna to nie tylko sama treść przekazu, ale także dane o próbach uzyskania połączeń.

Informacje są chronione przez tą ustawę, według niej zakazane jest ich utrwalanie, przechowywanie czy zapoznawanie się z nimi. Naruszenie tajemnicy telekomunikacyjnej jest możliwe jedynie w wyraźnie w ustawie wskazanych wypadkach. Stanowi to odbicie prawne w akcie ustawy zasadniczej ( art. 49 konstytucji RP - wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się). Wspomina o tym również wymieniona wyżej Konwencja.

RPO problem widzi w przepisach regulujących kontrolę operacyjną. Jest ona niejawna polega m. in. na stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych. Służby są wyposażone w dodatkowe uprawnienia, które mogą w sposób istotny wpłynąć na prawo do prywatności. I tak np. Policja ma prawo dostępu do danych telekomunikacyjnych , może ona je przetwarzać.

Policja może pozyskiwać także inne dane użytkownika, jeśli pozostają one tylko w dyspozycji dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych takie jak : numer identyfikacji podatkowej NIP; numer konta bankowego lub karty płatniczej. W ocenie RPO są to dane, które niewątpliwie są objęte tajemnicą komunikowania się. Dane te są udostępniania służbom w celu ich sprawnego funkcjonowania, chociażby wykrywania czynów przestępnych. Co zauważa Rzecznik, nie znamy dokładnego opisu charakteru tego czynu.

Dane telekomunikacyjne pozyskują także organy kontroli skarbowej i są one wykorzystywane przez nie głównie w celu wykrycia sprawców przestępstw skarbowych. Ustawodawca nie wyłączył również żadnej kategorii użytkowników z kręgu podmiotów, których dane mogą być pozyskiwane w tym trybie, chociaż dane te mogą być objęte tajemnicą notarialną, adwokacką, radcy prawnego, lekarską lub dziennikarską. RPO alarmuje, że polskie ustawodawstwo nie wprowadza w omawianych kwestiach zasady subsydiarności oraz sytuacji potrzeby ubiegania się przez te służby o zgodę sądu na wkroczenie w sferę tajemnicy komunikowania się.

RPO jest przekonana, że punktem wyjścia dla polskiego ustawodawstwa powinna być Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka oraz Podstawowych Wolności. Polskie przepisy bowiem nie regulują zasad, zgodnie z którymi służby mają dostęp do wiadomości objętych tajemnicą telekomunikacyjną.

KM/źródło:RPO

Zobacz także:

RPO odnośnie wykorzystywania i upubliczniania materiałów z monitoringu

RPO w sprawie dostępu służb do danych objętych tajemnicą komunikowania