W orzecznictwie Sądu Najwyższego wątek wieczystoksięgowy pojawiał niezwykle często a bogaty dorobek judykatury w przedmiotowej kwestii został również zasygnalizowany podczas IX Ogólnopolskiej Konferencji „Księgi Wieczyste i Hipoteka w praktyce bankowej i sądowej”.
Podczas konferencji sędzia Sądu Najwyższego w st.spocz. Zbigniew Strus, wraz z uczestnikami przejrzał orzecznictwo dotyczące bieżących kwestii w odniesieniu do hipoteki.
Były to następujące orzeczenia
1Trwałość hipoteki przymusowej w upadłości (uchwała SN z 28.04.2010 r., III CZP 2/10). Umorzenie postępowania na podstawie art. 1821 § 1 KPC nie powoduje przewidzianego w art. 744 KPC upadku zabezpieczenia polegającego na obciążeniu nieruchomości hipoteką przymusową wpisaną do księgi wieczystej przed ogłoszeniem upadłości. Mimo umorzenia postępowania, hipoteka nie upada i nie potrzeba ponownego wpisu do księgi wieczystej. Brak synchronizacji pomiędzy art. 1821 § 1 KPC a art. 744 KPC wynika także z art. 146 ust. 3 Prawo Upadłościowe i Naprawcze.
2Moc wsteczna wpisu w księdze wieczystej (uchwała SN z 16.12.2009 r., III CZP 80/09). Sąd rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Art. 316 KPC w postępowaniu o wpis – postępowanie rozpoznawcze przed sądem I instancji. Zastosowanie i ochrona wierzycieli hipotecznych zrealizowana przez szybkość wpisu. Kolejność wpisu ma charakter postulatu. Zbycie nieruchomości ma wpływ na rozstrzygnięcie wniosku kolizyjnego bez względu na pierwszeństwo wpisu.
3.Przelew wierzytelności w egzekucji (wyrok SN z 24.10.2007 r., IV CKS 210/07). Artykuł 885 in fine w związku z art. 902 KPC nie uzasadnia w stosunku do wierzyciela egzekwującego bezskuteczność umowy przelewu wierzytelności o zapłatę czynszu zawartej przed zajęciem przelanej wierzytelności.
4.Hipoteka kaucyjna za zabezpieczenie wierzytelności z umów ramowych (wyrok SN w Białymstoku z 22.07.2009 r., I ACa 268/09). Umowa o świadczenie usług w zakresie kredytowania i prowadzenia innych operacji obciążonych ryzykiem nie może być traktowana jako umowa zobowiązująca do zawarcia umowy o ustanowieni hipoteki kaucyjnej. Przedmiotem hipoteki kaucyjnej mogą być wierzytelności przyszłe, wynikające z umowy ramowej, jeżeli jej postanowienia są precyzyjne i pozwalają ustalić maksymalne obciążenie nieruchomości wynikające z hipotek.
5.Charakter prawny hipoteki łącznej (postanowienie SN z 4.12.2009 r., III CZP 101/09). Jeśli hipoteka łączna istnieje, losy hipotek obciążających poszczególne nieruchomości mogą kształtować się różnie. Jak wynika z art. 76 ust. 2 UKWH zleżą one od działań podejmowanych przez wierzyciela, który według swego uznania może dokonać podziału hipoteki pomiędzy poszczególne nieruchomości, a nawet zwolnić niektóre nieruchomości z obciążenia hipotecznego. Przyjęcie konstrukcji zakładającej istnienie tylu hipotek, ile jest obciążonych nią nieruchomości, powoduje, że nawet wygaśnięcie hipotek na niektórych nieruchomościach nie pociąga za sobą wygaśnięcia pozostałych. W konsekwencji dopuszczalne jest także zróżnicowanie sytuacji prawnej właścicieli tych nieruchomości.
Agnieszka Wencek
Zobacz także: