Ministerstwo przygotowało założenia do reformy szkolnictwa wyższego. Zaproponowane zmiany powinny obowiązywać w roku akademickim 2010/2011. Pierwszy etap reformy nauki, tj. 5 ustaw zmieniających system nauki, znajduje się obecnie w Sejmie.

Finansowanie szkolnictwa wyższego
Zasadnicza zmiana dotyczy stworzenia mechanizmów racjonalnego finansowania szkół wyższych, ze szczególnym uwzględnieniem efektów ich pracy naukowej i dydaktycznej. Oznacza to, że najwięcej pieniędzy będą otrzymywać najlepsi. Coraz większa część funduszy będzie rozdzielana w drodze konkursów. Stworzony zostanie projakościowy fundusz finansowania szkół wyższych. Z tego funduszu będą dofinansowane m.in.: wydziały uczelni, które uzyskają status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) lub wyróżniającą ocenę Polskiej Komisji Akredytacyjnej, studia doktoranckie w uczelniach niepublicznych, stypendia doktoranckie „prymusów” (dla 30 proc. najlepszych doktorantów studiujących na stacjonarnych studiach doktoranckich w uczelniach publicznych i niepublicznych). Od 2011 r. każdego roku, w drodze konkursów, będą wyłaniane 4 KNOW-y, z których każdy będzie otrzymywał dodatkowo ponad 10 mln zł rocznie przez 5 lat. Pieniądze te będą przeznaczane na wynagrodzenie naukowców i specjalne stypendia dla studentów i doktorantów. Status KNOW będzie dawał pierwszeństwo w ubieganiu się o środki budżetowe i unijne na finansowanie inwestycji dydaktycznych i aparatury badawczej.

Nowy model zarządzania szkolnictwem wyższym

Zwiększy się autonomia szkół wyższych w wykonywaniu swoich zadań, w tym kształtowaniu oferty edukacyjnej oraz gospodarowaniu zasobami materialnymi i niematerialnymi. Większy nacisk zostanie położony na efekty działalności uczelni, zwłaszcza na jakość prowadzonych badań naukowych i dydaktyki oraz powiązanie uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym.
Uczelnie, które mogą nadawać habilitacje, będą mogły samodzielnie otwierać nowe kierunki studiów. Polska Komisja Akredytacyjna (PKA) będzie oceniać jakość kształcenia pod kątem: programowym (kierunków studiów) i instytucjonalnym (wydziałów uczelni). PKA każdego roku będzie wyłaniać nie więcej niż 25 kierunków o najwyższej jakości kształcenia w uczelniach publicznych i niepublicznych. W ramach integracji szkół wyższych z otoczeniem społeczno-gospodarczym przewidziano możliwość kształcenia wspólnego z pracodawcą i na jego zamówienie. Chodzi zwłaszcza o kształcenie kadr dla gospodarki opartej na wiedzy.
Najlepsze wydziały uczelni publicznych i niepublicznych będą mogły w konkursie ubiegać się o status KNOW w 8 dziedzinach: humanistycznej, społecznej, ścisłej, technicznej, medycznej i zdrowia, przyrodniczej, rolniczej i leśnej oraz sztuki. KNOW-y będą wyłaniane przez komisje z udziałem międzynarodowych ekspertów. Warunkiem przystąpienia do konkursu będzie kształcenie magistrów i doktorów na studiach stacjonarnych. Status KNOW będzie mogło otrzymać także centrum naukowe złożone z co najmniej dwóch podmiotów (wydziału uczelni oraz instytutu PAN lub instytutu badawczego).
Działanie KNOW przyczyni się do efektywniejszego gospodarowania środkami publicznymi oraz umiędzynarodowienia procesu dydaktycznego i badań naukowych przez zatrudnianie zagranicznych naukowców i podejmowanie studiów, zwłaszcza doktoranckich przez uzdolnionych studentów z całego świata. Tym samym KNOW-y przyczynią się do budowania dobrej marki polskiego szkolnictwa za granicą.

Kariera naukowa

Przewiduje się prostszą ścieżkę awansu naukowego, przejrzyste procedury konkursowe na stanowiska w uczelniach i większe otwarcie na badaczy z zagranicy. Zmienią się zasady uzyskiwania stopnia doktora i przeprowadzania procedury habilitacyjnej. Skróci się procedura nadawania stopnia doktora habilitowanego z ok. 11 do ok. 6 miesięcy. W procedurze habilitacyjnej przewiduje się m.in. odstąpienie od rozprawy habilitacyjnej w dotychczasowej formie oraz kolokwium i wykładu. Zmienią się także zasady nadawania tytułu profesora.
Wyeliminowana zostanie możliwość zatrudniania pracowników naukowych na kilku uczelniach. Będą mogli pracować maksymalnie na dwóch etatach. Ma być też wprowadzony zakaz takiej podległości służbowej, która mogłaby powodować stronnicze decyzje personalne i nieobiektywne oceny naukowe. Chodzi o to, aby wyeliminować nepotyzm w uczelniach i instytucjach związanych ze szkolnictwem wyższym.

Studia i studenci
Założono zwiększenie dostępu do bezpłatnego kształcenia w uczelniach państwowych. Każdy student takiej uczelni otrzyma pulę punktów do wykorzystania, która zapewni mu bezpłatne studia na jednym kierunku. Na dwóch darmowych kierunkach jednocześnie będą mogli studiować jedynie najlepsi. Szacuje się, że będzie to nie więcej niż 10 proc. studentów z danego kierunku, czyli tylu co obecnie. Podejmowanie studiów na dwóch kierunkach, przez osoby nie zawsze do tego przygotowane, powoduje blokadę miejsc dla innych, którzy są zmuszeni uczyć się na studiach płatnych. Najczęściej dotyka to studentów ze środowisk o niższym kapitale kulturowym. Dlatego przywilej bezpłatnych studiów na drugim kierunku musi być zarezerwowany dla tych, którzy gwarantują pozytywne ich zakończenie. Limit punktów nie będzie wyznaczany dla studentów studiów międzywydziałowych, co ma też służyć ich rozwojowi .
Zmienią się zasady przyznawania pomocy materialnej studentom i doktorantom. Na stypendia socjalne ma trafiać 75 proc. środków z funduszu pomocy materialnej. Podniesione zostaną progi dochodowe uprawniające do stypendium socjalnego. Stypendium naukowe będzie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe. Uproszczona zostanie procedura udzielania kredytów studenckich, tak aby stały się one bardziej dostępne dla najuboższych.
Zaproponowano także katalog bezpłatnych usług dla wszystkich studentów (uczelni płatnych i bezpłatnych). Darmowe byłyby np.: egzaminy (także poprawkowe, komisyjne), egzamin dyplomowy, a także złożenie i ocena pracy dyplomowej oraz wydanie suplementu do dyplomu. Dodatkowo prawa studentów stacjonarnych uczelni publicznych chronić będzie obowiązkowa umowa z uczelnią.













KPRM/AS
Zobacz także:

Zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług