Sąd Najwyższy zadecydował, że uchylenie przez sąd II instancji postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania rodzi obowiązek natychmiastowego zwolnienia oskarżonego. Uchwałę w składzie 7 sędziów podjęto w dniu 24 listopada 2010r.
Sprawę rozpoznano na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, który zwrócił uwagę na rozbieżności wykładni prawa w orzecznictwie sądowym w tej materii.
Zgodnie z art. 41 Konstytucji RP człowiek może być pozbawiony wolności jedynie z mocy decyzji sądu. Dopuszcza się wyjątki przewidziane w ustawach, ale wszystkie muszą być zgodne z art. 41 ust. 3 Konstytucji, według którego pozbawienie wolności na innej podstawie niż decyzja sądowa w żadnym wypadku nie może trwać dłużej niż 72 godziny.
Rozbieżności w interpretacji prawa dotyczyły przypadku, gdy termin tymczasowego aresztowania minął, sąd I instancji uwzględnił wniosek prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania, który następnie został uchylony przez sąd II instancji i przekazany do ponownego rozpoznania w pierwszej.
Według linii orzeczniczej Sądu Apelacyjnego w Krakowie postanowienie, które poddano kontroli instancyjnej, choć uchylone, nadal wywiera skutki prawne, jeśli nie podjęto odmiennej decyzji. Uchylenie decyzji o tymczasowym aresztowaniu oznacza niejako odsunięcie w czasie kontroli merytorycznej, ale nie stwierdzenie, że była ona nietrafna.
Odmienne stanowisko przedstawiał Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Apelacyjny w Gdańsku, według których uchylenie postanowienia sądu meriti o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania przez sąd ad quem z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji w dacie po upływie okresu, na który ten środek uprzednio zastosowano (lub przedłużono), zawsze powoduje konieczność zarządzenia natychmiastowego zwolnienia aresztowanego, jeśli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie.
Rzecznik Praw Obywatelskich powołał się dodatkowo na zgodne stanowisko doktryny: „pozbawienie oskarżonego wolności po upływie okresu, na jaki zastosowano lub przedłużono stosowanie tymczasowego aresztowania, musi być uznane za bezprawne”.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, nie ma przy tym znaczenia powód, dla którego doszło do uchylenia postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, ponieważ prawo procesowe nie rozróżnia skutków procesowych w zależności od tego, czy przyczyną uchylenia były względy formalne, czy też merytoryczna kontrola postanowienia o zastosowaniu, względnie przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania.
Sąd Najwyższy przychylił się do wniosku RPO podejmując uchwałę, zgodnie z którą uchylenie - w trybie kontroli instancyjnej - postanowienia o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania, niezależnie od tego, jakiej treści orzeczenie następcze wydano, rodzi obowiązek natychmiastowego zwolnienia oskarżonego, jeżeli upłynął termin, na który uprzednio zastosowano lub przedłużono stosowanie tego środka, a oskarżony nie podlega pozbawieniu wolności w innej sprawie.
Uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z 24 listopada 2010 r. (sygn. akt I KZP 20/10)
EP/ SN
Zobacz także: