Magdalena Sokołowska,radca prawny, Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy.

Zgodnie z treścią art. 481 k.c. roszczenie o odsetki powstaje od chwili opóźnienia w zapłacie i dotyczy okresu aż do momentu, gdy dłużnik spełni świadczenie pieniężne. Odsetki przysługują za czas opóźnienia i dlatego stają się wymagalne począwszy od bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego, czyli z upływem pierwszego dnia od wymagalności roszczenia głównego, aż do dnia jego zapłaty.

Zgodnie z powyższym, aby ustalić dokładny moment , w którym poszkodowany ma prawo naliczania ustawowych odsetek, należałoby ustalić , kiedy roszczenie o zwrot kosztów zabezpieczeń staje się wymagalne?

Wymagalność roszczenia głównego nie może być utożsamiana z wymagalnością roszczenia o odsetki za opóźnienie. Roszczenie o odsetki za opóźnienie stają się wymagalne zawsze dopiero po bezskutecznym upływie czasu, w którym należało wykonać świadczenie główne. W tym miejscu należałoby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy po złożeniu wniosku przez poszkodowanego o zwrot kosztów zabezpieczeń budynku, zobowiązana do zwrotu tych kosztów kopalnia faktycznie uznaje to troszczenie? Jeżeli tak, to momentem od którego należałoby liczyć odsetki ustawowe jest końcowa data , kiedy kopalnia zobowiązała się do zwrotu tych kosztów.

Najczęściej w praktyce wygląda to tak, że najpierw poszkodowany składa wniosek o zwrot kosztów zabezpieczeń. Następnie trwa 30-dniowa obligatoryjna na gruncie prawa górniczo-geologicznego , procedura ugodowa , podczas której następuje ustalenie wysokości tych kosztów. Po tej dacie , albo następuje podpisanie ugody pozasądowej, albo osoba poszkodowana zwraca się do sądu o ustalenie wysokości tych kosztów, co wiąże się z obowiązkiem po stronie pozwanej kopalni zwrotu kosztów zabezpieczeń wraz z ustawowymi odsetkami oraz pozostałymi kosztami sądowymi.

W razie wydania wyroku orzekającego , sąd musi ustalić datę początkową, od której można domagać się odsetek od zwrotu kosztów zabezpieczeń. Sądy nie zajmują w tych sprawach jednolitego stanowiska: jednymi wyrokami sądy zasądzają ustawowe odsetki, od upływu terminu wskazanego we wniosku o zwrot kosztów zabezpieczeń złożonych przez poszkodowanego, w innym przypadku, od dnia następnego, po upływie 30 -dniowego terminu, podczas którego trwa postępowanie ugodowe. Zdarzało się także, że momentem tym było wydanie opinii przez biegłego sądowego, sąd uznał, że w tym właśnie momencie pozwana jest świadoma zasadności i wysokości roszczenia powoda.

Moim zdaniem momentem, od którego powinny być naliczane odsetki ustawowe od zwrotu kosztów zabezpieczeń jest data, w której roszczenie danej osoby stało się wymagalne i nie zostało w wyznaczonym terminie spełnione. Jeżeli zatem upłynął 30-dniowy termin kończący postępowanie ugodowe, następnie kopalnia została wezwana do zapłaty kosztów w wyznaczonym przez poszkodowanego terminie a obowiązku swego nie wykonała, to jest to data, od której można naliczać ustawowe odsetki. W sytuacji, w której nie było odrębnego wezwania do zapłaty- momentem tym może być doręczenie pozwanej odpisu pozwu, w tym też terminie roszczenie o zapłatę odszkodowania staje się wymagalne, tym samym odsetki należą się od dnia następnego.

Jeżeli chodzi z kolei o wskazanie momentu naliczenia ustawowych odsetek w sytuacji w której strony podpisują pomiędzy sobą ugodę na zwrot kosztów zabezpieczeń, to w takiej sytuacji można stwierdzić, że zobowiązanie powstaje dopiero w ugodzie, która niejako sankcjonuje to zobowiązanie, poprzez określenie czasu spełnienia świadczenia. W tej sytuacji , należy uznać, że zobowiązanie powstaje dopiero z dniem zawarcia ugody i powinno być świadczone w oznaczonym w niej terminie, tym samym odsetki ustawowe powinny być liczone od dnia następnego po dniu bezskutecznego upływu terminu oznaczonego w ugodzie. Powyższe potwierdza także wyrok SN z 02.10.1969 r. II CR 508/69, OSPiKA 1970, nr 1, poz. 5, który stanowi, że „ Jeżeli świadczenie pieniężne było przedmiotem ugody, a dłużnik opóźnia się z jego spełnieniem, wierzyciel może żądać odsetek, choćby w ugodzie nie przewidziano takiego obowiązku”

Inaczej sprawa wygląda jeżeli chodzi o możliwość naliczania odsetek ustawowych od zasądzonych wyrokami sądów odszkodowaniami za szkody spowodowane na skutek ruchu zakładu górniczego. W takiej sytuacji odsetki od roszczeń odszkodowawczych zasądzać należy od daty wyroku orzekającego odszkodowanie. Uzasadnia to fakt, iż odszkodowanie obliczone według cen z daty jego ustalenia, którą jest z reguły data orzekania, staje się wymagalne dopiero z datą wyrokowania i dopiero od niej dłużnik pozostaje w opóźnieniu uzasadniającym zapłatę odsetek.

Na koniec warto podkreślić, że przepisy o możliwości naliczania ustawowych odsetek mają charakter dyspozytywny, co oznacza , że wierzyciel może zrzec się wynikającego z art. 481 § 1 k.c. uprawnienia do żądania odsetek za opóźnienie (wyrok SN z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 299/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 143), a skorzystanie z tego uprawnienia zależy wyłącznie od jego woli.