Marta Milej - Krzyształowska aplikant radcowski w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp. k. z siedzibą w Poznaniu
Staż to instrument aktywizacji zawodowej, korzystny zarówno z punktu widzenia stażysty jak i pracodawcy. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej „ustawa”) staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego praktycznych umiejętności do wykonywania pracy poprzez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą. Staż stwarza zatem dla bezrobotnych możliwość zdobycia niezbędnego doświadczenia zawodowego, a dla pracodawcy możliwość pozyskania pracownika bez konieczności wypełniania obowiązków związanych z zatrudnieniem.
Realizacja stażu odbywa się na podstawie umowy zawartej między pracodawcą- organizatorem stażu a starostą, który następnie kieruje stażystów do danego pracodawcy. Pomiędzy pracodawcą a stażystą nie dochodzi do nawiązania stosunku pracy, ani podpisania żadnej umowy. Procedura zawarcia umowy między pracodawcą a starostą została określona w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 sierpnia 2009r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych. Pracodawca występuje do starosty z wnioskiem, który musi spełniać wymogi określone w § 1 rozporządzenia. We wniosku pracodawca może m. in. wskazać konkretna osobę, którą chce przyjąć na staż. Starosta w terminie miesiąca od otrzymania wniosku informuje pisemnie organizatora stażu o sposobie jego rozpatrzenia.
Umowa zawarta między starostą a pracodawcą powinna spełniać warunki formalne określone w § 5 rozporządzenia. Treść umowy powinna zawierać dane dotyczące organizatora stażu, opiekuna stażysty, osób skierowanych na staż, okresu jego trwania oraz zobowiązanie pracodawcy do realizacji programu stażu, który jest ustalany przez pracodawcę w porozumieniu ze starostą przy zawieraniu umowy. Program stażu powinien określać zakres zadań wykonywanych przez stażystę oraz rodzaj uzyskiwanych umiejętności zawodowych.
Organizatorem stażu może być pracodawca tzn. osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, jeżeli zatrudnia przynajmniej jednego pracownika. Pamiętać należy, że liczba stażystów u takiego pracodawcy nie może przekraczać liczby pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Ponadto bezrobotny może być skierowany na staż do przedsiębiorcy (tzn. podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą) niebędącego pracodawcą, tzn. niezatrudniającego pracowników lub pełnoletniej osoby fizycznej prowadzącej w Polsce działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej.
Do odbycia stażu mogą być skierowane osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, określone w art. 49 i 53 ust. 2 ustawy. Są to bezrobotni:
-do 25 roku życia
-długotrwale bezrobotni albo kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka
-powyżej 50 roku życia
-bez kwalifikacji zawodowych, wykształcenia średniego, bez doświadczenia zawodowego
-samotnie wychowujący dziecko do 18 roku życia
-bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia
-niepełnosprawni
-przed 27 rokiem życia w okresie 12 miesięcy od ukończenia szkoły wyższej.
Minimalny okres odbywania stażu wynosi trzy miesiące, a maksymalny sześć miesięcy. W stosunku jednak do bezrobotnych do 25 roku oraz absolwentów szkół wyższych przed 27 rokiem życia w okresie 12 miesięcy od ukończenia szkoły, staż może trwać maksymalnie 12 miesięcy. Bezrobotny może odbywać staż na tym samym stanowisku u danego organizatora tylko jednokrotnie. Oznacza to, że pracodawca może przyjąć tego samego bezrobotnego na kolejny staż, jednakże musi zapewnić mu inne stanowisko pracy.
Czas pracy stażystów nie może przekraczać 8 godzin na dobę oraz 40 godzin tygodniowo. Nie mogą oni pracować w godzinach nadliczbowych. Co do zasady stażyści nie mogą również wykonywać zadań w niedziele i święta, w porze nocnej oraz w systemie pracy zmianowej. Wyjątkiem od tej zasady jest zgoda starosty na pracę we wskazanych warunkach, na podstawie analizy okoliczności konkretnego przypadku.
Za wykonywaną pracę stażysta otrzymuje stypendium w wysokości 120 % zasiłku dla bezrobotnych, które wypłaca powiatowy urząd pracy, podobnie jak składki na ubezpieczenia społeczne. Zasiłek w trakcie odbywania stażu nie przysługuje.
Praca stażysty nie jest pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy, jednakże uprawnienia i obowiązki zarówno pracodawcy jak i stażysty określone w rozporządzeniu zbliżone są do obowiązków stron stosunku pracy. Pracodawca powinien m. in. zapewnić stażyście bezpieczne i higieniczne warunki pracy, ochronę zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników oraz zapoznać go z obowiązkami i uprawnieniami. Bezrobotny z kolei powinien przestrzegać zasad pracy oraz stosować się do poleceń opiekuna i pracodawcy. Stażyście na jego wniosek przysługują dwa dni wolnego za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu z zachowaniem prawa do stypendium.
Nadzór nad odbywaniem stażu sprawuje starosta. Pracodawca po jego zakończeniu wydaje opinię zawierająca informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych przez bezrobotnego umiejętnościach. Stażysta sporządza sprawozdanie z odbycia stażu, które wraz z opinią przedkłada staroście. Starosta natomiast wydaje bezrobotnemu zaświadczenie o odbyciu stażu, które stanowi odpowiednik świadectwa pracy. Zwracane są również opinia i sprawozdanie, które służyć mogą jako udokumentowanie faktu odbycia stażu oraz potwierdzenie zdobytych umiejętności.