Jędrzej Jakubowicz, radca prawny, Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być przedmiotem obrotu - sprzedaży, darowizny lub zamiany. Warto zwrócić uwagę na regulację zasad zwrotu dopłat wniesionych przez poprzedniego wspólnika. Wskazane jest, by kwestię tę uregulować w umowie pomiędzy nabywcą a zbywcą udziałów.
W obrocie prawnym zastosowanie znajdują różnego rodzaju umowy dotyczące transakcji na udziałach, najczęściej spotykanymi są tzw. krótkie umowy. W ich przypadku, strony poza określeniem czego umowa dotyczy, składają sobie nawzajem oświadczenia, w szczególności odnoszące się do przedmiotu umowy. W przypadku sprzedawcy będzie to np. oświadczenie prawidłowego i całościowego wniesienia wkładu, ewentualnych obciążeń. Kupujący z kolei składa oświadczenie o możliwości wypełnienia zobowiązania dotyczącego zapłaty ceny za udziały oraz dalszych planów związanych ze spółką, której udziały nabywa.
Rozliczenia w przypadku dużych transakcji
W przypadku jednakże większych transakcji spotykane są obszerniejsze umowy, które poza standardowymi oświadczeniami zawierają również szczegółowe oświadczenia dotyczące samej spółki, warunków, które należy spełnić, by transakcja była skuteczna, a także zawierają rozbudowane postanowienia dotyczące rozliczeń.
Właśnie postanowienia dotyczące rozliczeń pozostają najistotniejszą kwestią, która pojawia się w toku negocjacji postanowień umowy. Rozliczenia mogą dotyczyć przeróżnych zagadnień, ale najczęściej odnoszą się do:
• ceny, terminu i sposobu jej zapłaty, a w przypadku odroczonego terminu płatności również rodzaju zabezpieczeń,
• rozliczenia poprzez zamianę, np. zamiast całościowej zapłaty ceny, zobowiązanie to jest spełniane w części przez przeniesienie udziałów lub akcji, do których prawa posiada nabywca,
• kwestii dopłat uiszczonych przez sprzedawcę do spółki.
Instytucja dopłat umożliwia spółce szybki i odformalizowany, z ich uchwaleniem nie jest związana konieczność uzyskania wpisu do rejestru, sposób na pozyskanie kapitału. Dodatkowo nie prowadzi do nałożenia na spółkę obowiązku zwrotu środków pieniężnych w każdym czasie, bez względu na stan spółki, jak to ma miejsce w przypadku pożyczki.
W myśl artykułu 179 kodeksu spółek handlowych dopłaty mogą być zwracane równomiernie, wszystkim wspólnikom , jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. Ponadto zwrot dopłat może nastąpić po upływie miesiąca od dnia poinformowania o zamiarze jego dokonania w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki.
Zobacz: Przestępstwo działania na szkodę spółki
Wspólnik, to znaczy kto?
Z przytoczonego powyżej przepisu jednoznacznie wynika, że dopłaty mogą zostać zwrócone jedynie wspólnikom, a więc istotną kwestią jest to, jaki podmiot jest uważany wobec spółki za wspólnika.
Artykuł 187 kodeksu spółek handlowych, który stanowi również o konieczności zawiadamiania spółki o przejściu udziału, względem spółki za wspólnika uważa się jedynie tę osobę, co do której i od chwili gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych (nabywcy lub zbywcy) zawiadomienie o przejście udziału, wraz z dowodem dokonania czynności, ponieważ dopiero od tego momentu dany podmiot jest postrzegany przez spółkę jako wspólnik.
W przypadku niedopatrzenia w tym zakresie, może się więc zdarzyć, że dokonana zostanie prawnie skuteczna czynność prawna, której przedmiotem jest udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, ale nabywca udziału nie będzie rozpoznawany przez spółkę, jako jej wspólnik. Z momentem jednakże zawiadomienia spółki o przejściu udziału (wraz z dowodem dokonania czynności), również względem spółki wspólnikiem będzie nabywca tego udziału.
Zobacz: Nowe możliwości finansowania przejęć spółek
Zwrot dopłat w umowie sprzedaży
Z momentem, gdy zbywca przestanie być wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przestanie być również uprawniony do otrzymania ewentualnego zwrotu uiszczonej wcześniej dopłaty. Zwrot dopłaty nie może bowiem zostać uczyniony w każdym czasie. Często się zdarza, że przed przeniesieniem udziałów nie zostaną spełnione przesłanki uprawniające do podjęcia, zgodnie z artykułem 228 pkt 5 kodeksu spółek handlowych, uchwały o ich wypłacie na rzecz dotychczasowego wspólnika. W takim przypadku rozliczenie z tytułu ewentualnego zwrotu dopłaty wniesionej do spółki przez zbywcę udziału powinno się znaleźć w umowie sprzedaży udziału.
Najczęściej roszczenia z tytułu zwrotu dopłat są elementem, który wchodzi w skład negocjacji wysokości ceny za udziały. Z perspektywy sprzedawcy najistotniejsze będzie w tym przypadku uzyskanie zwrotu kwoty dopłaty od kupującego. Natomiast kupujący winien zagwarantować sobie, w przypadku, gdy sprzedawca pozostanie wspólnikiem spółki, że zapłata przez niego ceny spowoduje uregulowanie kwestii dopłat w relacji pomiędzy sprzedawcą a spółką.