Wchodzące dziś w życie przepisy o pieniądzu elektronicznym mają znaczenie przede wszystkim porządkujące. Likwidują np. ustawową definicję bankomatu.



Dziś wchodzi w życie ustawa z 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1036). Wprowadza ona nowe zasady wydawania, wykupu i dystrybucji pieniądza elektronicznego oraz tworzenia, organizacji i działalności instytucji pieniądza elektronicznego, a także nadzoru nad nimi. Finalizuje przy tym implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/110/WE w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością [...]. Porządkuje też i ujednolica przepisy regulujące świadczenie usług płatniczych. Uchyla przy tym słynną ustawę z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (e.i.p.), której uchwalenie ponad 10 lat temu zapoczątkowało rozwój polskiego prawa instrumentów płatniczych. Począwszy więc od 7 października br. jedynym aktem prawnym regulującym kompleksowo polski rynek usług płatniczych jest ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.
Przede wszystkim nowelizacja rozszerza zakres uregulowania ustawy. Odtąd określać ona będzie nie tylko zasady świadczenia tych usług, ale również wydawania i wykupu e-pieniądza. Stąd w ustawie znajdzie się między innymi nowy dział IIIa pod tytułem „Wydawanie i wykup pieniądza elektronicznego”. Nowelizacja ściśle wyznacza też krąg podmiotów, które uprawnione są do wydawania instrumentu pieniądza elektronicznego.
Uproszczono też podstawowe definicje prawne rynku kart płatniczych i usług autoryzacyjno-rozliczeniowych. Agent rozliczeniowy to teraz dostawca prowadzący działalność w zakresie świadczenia usługi płatniczej, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 znowelizowanej ustawy. Z kolei za akceptanta uważać należy odbiorcę środków innego niż konsument, na rzecz którego agent rozliczeniowy świadczy usługę płatniczą. Przemodelowana została również definicja karty płatniczej. Odtąd będzie to karta uprawniająca do wypłaty gotówki lub umożliwiająca złożenie zlecenia płatniczego za pośrednictwem akceptanta lub agenta rozliczeniowego, akceptowana przez akceptanta w celu otrzymania przez niego należnych mu środków; definicja ta obejmie przy tym rozwiązania, które nie przybierają postaci karty (np. breloczki i zegarki z funkcją płatności zbliżeniowej).
Wydawcą instrumentu płatniczego, którym jest m.in. karta płatnicza i instrument pieniądza elektronicznego, jest z kolei podmiot świadczący usługę płatniczą, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 4 (wydawanie instrumentów płatniczych). Wraz z uchyleniem ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych zniknęły również solidnie do tej pory zakorzenione w polskim prawie: definicja elektronicznego instrumentu płatniczego oraz instytucja umowy o kartę płatniczą. Pojęcia te były zbędne, gdyż i tak mieściły się w zakresie istniejącej już definicji instrumentu płatniczego oraz instytucji umowy ramowej o usługę płatniczą. Co ciekawe, zniknęła również definicja bankomatu, która do tej pory znajdowała się w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych. Zakres tego pojęcia nie wywołuje wątpliwości, stąd jego definiowanie uznano za zbędne.
Ustawodawca zniósł też definicję systemu autoryzacyjno-rozliczeniowego, o którym mówił art. 2 pkt 17 ustawy o e.i.p. Nowa definicja, znajdująca się w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy, skonstruowana została tak, aby nie obejmowała czynności typowych dla systemów płatności, tj. rozliczenia i rozrachunku transakcji płatniczej, a jedynie czynności autoryzacyjne (np. obsługa autoryzacji, przesyłanie zleceń płatniczych do wydawcy karty płatniczej). Prowadzenie systemu autoryzacyjno-rozliczeniowego w przypadku instytucji płatniczych wymagało do tej pory zgody Komisji Nadzoru Finansowego i prezesa NBP (zgody tego drugiego nie musieli uzyskiwać agenci rozliczeniowi będący bankami). Teraz zaś, na świadczenie tej usługi przez instytucje płatnicze potrzeba zgody KNF i jedynie opinii, a nie jak poprzednio – zgody prezesa NBP.
Ponadto na wzór przepisów prawa bankowego (Dz.U. z 1997 r. nr 140, poz. 939 ze zm.) do ustawy o usługach płatniczych wprowadzony został nakaz wypłaty spadkobiercom z instrumentu płatniczego lub rachunku płatniczego kosztów pogrzebu i kwot z ubezpieczenia, zabezpieczenia i uposażenia w razie śmierci posiadacza tego instrumentu lub rachunku. Przepis ten będzie stosowany w zakresie nieuregulowanym w prawie bankowym i ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 2012 r., poz. 855 ze zm.).
Nowelizacja wprowadza też liczne zmiany w wielu obecnie obowiązujących aktach prawnych. Wśród nich na uwagę zasługuje dopuszczenie możliwości zapłaty podatków stanowiących dochód budżetu gminy, powiatu i województwa, nie tylko – jak dotychczas – kartą płatniczą, ale również innymi instrumentami płatniczymi.
Ustawa zawiera też przepisy intertemporalne. I tak zgoda KNF na świadczenie usług autoryzacyjno-rozliczeniowych wydana przed wejściem nowelizacji w życie uprawnia do kontynuowania tej działalności w zakresie, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 znowelizowanej ustawy. Do tego do przedawnienia roszczeń z tytułu umów o elektroniczny instrument płatniczy powstałych przed dniem wejścia nowelizacji w życie i nieprzedawnionych do tego czasu stosuje się dotychczasowe przepisy.
Warto też wspomnieć, iż na etapie prac legislacyjnych pojawił się pomysł szczegółowego uregulowania w nowelizacji kwestii opłat pobieranych przez agentów rozliczeniowych od akceptantów (w tym interchange fee). Nie został on jednak uwzględniony z uwagi na to, iż próba regulacji kwestii o tak dużym znaczeniu mogłaby opóźnić wdrożenie przepisów unijnych.
Wprowadzony został nakaz wypłaty spadkobiercom z instrumentu płatniczego lub rachunku płatniczego kosztów pogrzebu i kwot z ubezpieczenia, zabezpieczenia i uposażenia w razie śmierci posiadacza tego instrumentu lub rachunku
Łukasz Obzejta