Niedawno owdowiałam i utrzymuję się tylko z renty po mężu. Moja sytuacja materialna bardzo się pogorszyła – pisze pani Halina. – Przyjaciółka namawia mnie, żebyśmy wspólnie uruchomiły punkt wykonujący poprawki krawieckie. Sugeruje założenie spółki cywilnej, twierdząc, że w naszym przypadku to najlepsza forma działalności gospodarczej. Jakich formalności powinnyśmy dopełnić? Jakie działa spółka cywilna i jakie są jej plusy i minusy – pyta nasza czytelniczka.
Spółka cywilna jest umową, w której co najmniej dwie osoby zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez określone działanie, szczególnie poprzez wniesienie wkładów.
Żeby ją założyć, trzeba przede wszystkim zgłosić prowadzenie działalności gospodarczej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (załatwiając przy okazji problem ubezpieczenia społecznego, uzyskania NIP i płacenia podatków) i zawrzeć umowę spółki cywilnej. Spółka nie ma osobowości prawnej, więc każda ze wspólniczek musi zarejestrować się w CEIDG i uzyskać status przedsiębiorcy.
Następnie obie panie powinny spisać umowę spółki cywilnej na piśmie dla celów dowodowych. Gdyby później chciały wprowadzić do niej zmiany, muszą to zrobić również pisemnie, co zresztą należy wyraźnie w umowie zaznaczyć. Współdziałanie, do jakiego zobowiązują się w umowie, może polegać na wniesieniu wkładu (np. pieniędzy, urządzeń, prawa do lokalu) lub świadczenia usług, a zwłaszcza pracy.
Zakłada się, że wkłady wspólników są równe, ale umowa spółki może tę sprawę regulować inaczej. Majątek spółki cywilnej stanowią wniesione wkłady i to, co zostanie wypracowane podczas prowadzenia działalności. Należy on do wszystkich wspólników, mogą z niego korzystać tylko wspólnie i jedynie do realizacji celów spółki. Nie mają prawa dowolnie rozporządzać swoim udziałem ani poszczególnymi składnikami majątku.
W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku ani domagać się zaspokojenia ze swojego udziału bądź z udziału w poszczególnych składnikach. Majątek może zostać podzielony między wspólników dopiero po rezygnacji jednego z nich lub po rozwiązaniu umowy spółki. Również wierzyciel wspólnika nie może w czasie trwania spółki żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzić sprawy spółki i reprezentować ją na zewnątrz w zakresie zwykłych czynności i wtedy, gdy zaniechanie działania mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty. W ważniejszych sprawach potrzebna jest uchwała wspólników.
Za pracę w spółce wspólnicy nie mogą pobierać wynagrodzenia, uczestniczą natomiast w zyskach (oraz stratach). Ich udział jest równy, o ile umowa spółki nie reguluje tego inaczej. Nie może jednak zawierać zapisu o wykluczeniu jednego ze wspólników z udziału w zysku.
W spółce zawartej na czas dłuższy lub nieokreślony wspólnicy mają prawo domagać się wypłaty i podziału zysku pod koniec każdego roku, mogą dokonywać go również kwartalnie, a nawet miesięcznie. Jeśli spółka została zawarta na okres krótszy, np. na kwartał, zysk dzieli się w zasadzie dopiero po jej rozwiązaniu.
Każdy ze wspólników może wystąpić ze spółki, wypowiadając swój udział na trzy miesiące przed końcem roku obrachunkowego (podatkowego). Z ważnych powodów ma jednak prawo zrobić to bez zachowania terminu wypowiedzenia. Umowa spółki nie może zawierać zastrzeżeń, które by mu to uniemożliwiały.
Wspólnik, który wystąpi ze spółki, powinien w naturze otrzymać rzeczy, które wniósł, a w gotówce wartość wkładu oznaczoną w umowie spółki bądź wartość, jaką wkład miał w chwili wniesienia. Zwraca się mu wartość wspólnego majątku po odliczeniu wartości wkładów pozostałych wspólników.
Jeśli w wyniku wystąpienia wspólnika ze spółki pozostał w niej tylko jeden, ulega ona rozwiązaniu z mocy prawa. Z ważnych powodów każdy wspólnik może również domagać się rozwiązania spółki przez sąd.
Spółka cywilna jest najprostszą i najtańszą formą prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej. Do jej założenia wystarczy najmniejszy kapitał, proste są procedury jej prowadzenia. Spółka cywilna nie płaci odrębnego podatku dochodowego, podatnikami są wspólnicy. To plusy, lecz są też minusy (patrz opinia eksperta).
Co powinno znaleźć się w umowie spółki cywilnej
Należy określić wspólników: wpisać ich dane – imiona, nazwiska, adresy, nr PESEL, ewentualnie podać numery dowodów osobistych, bądź innych dokumentów tożsamości. Trzeba wpisać nazwę spółki, pod którą będzie prowadzona działalność, wskazać, na jaki czas jest zawierana: oznaczony bądź nieoznaczony, a także określić działalność spółki (w tym przypadku będzie to wykonywanie poprawek krawieckich). Najczęściej wspólnicy wnoszą do spółki pewne wkłady lub rzeczy, które są potrzebne do świadczenia usług. Wówczas w umowie należy je dokładnie opisać. Od umowy płaci się niewielki podatek od czynności cywilnoprawnych. Podstawą jest wartość wnoszonych wkładów.
Podstawa prawna
Art. 860–875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).
Lech Obara, radca prawny z kancelarii Lech Obara i Współpracownicy
Ta forma działalności gospodarczej ma wielu przeciwników, bo postrzegają ją jako relikt poprzedniego systemu gospodarczego. Przyczyną są okoliczności związane z brakiem jakiejkolwiek podmiotowości prawnej, co znacząco utrudnia funkcjonowanie jej wspólników w obrocie gospodarczym.
Spółka cywilna nie może dokonywać we własnym imieniu żadnych czynności prawnych, np. zaciągać zobowiązań, nabywać mienia. Każdorazowo podmiotem stosunku prawnego będą wspólnicy spółki cywilnej.
Spółka cywilna jest oparta na wzajemnym zaufaniu wspólników, bo brak podmiotowości prawnej oznacza również, że za zaciągnięte zobowiązania odpowiedzialność ponosi każdy z nich całym swoim majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym.
To znaczy, że ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej w całości obciąża wspólników spółki cywilnej.