Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku trafiła sprawa o zwrot nieruchomości wywłaszczonej pod budowę magazynu leków. Jednak po pewnym czasie magazyn opustoszał i przestał być potrzebny, a byli właściciele wnieśli o zwrot działki.
Jednak organ administracji uznał, że o tym nie może być mowy, ponieważ nieruchomość nie okazała się zbędna na cel, w którym ją wywłaszczono. Tylko zaś wtedy zachodzi podstawa jej oddania. Zresztą starostwo urządziło już w budynku archiwum.
Zgodnie z art. 137 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r. nr 115, poz. 741 ze zm., dalej: u.g.n.) nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo pomimo upływu 10 lat ten cel nie został zrealizowany.
Gdyński sąd miał problem, jak orzec, gdy cel wywłaszczenia zawarty w decyzji jednak został zrealizowany, a dopiero po czasie działka okazała się zbędna. Zadał więc pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu: czy w takim przypadku zatrzymanie gruntu przez gminę będzie zgodne z art. 21 ust. 2 ustawy zasadniczej. Mówi on, że wywłaszczenie jest dopuszczalne na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Na rozprawie przed TK przedstawiciel sądu przekonywał, że niekonstytucyjność art. 137 ust. 1 u.g.n. polega na pominięciu w nim uznania nieruchomości za zbędną w sytuacji, gdy po zrealizowaniu celu określonego w decyzji o wywłaszczeniu zostanie przeznaczona na inny cel. Przedstawiciel Sejmu wskazywał jednak, że w takim przypadku to normalne, że grunt służy gminie w innym celu.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 137 ust. 1 u.g.n. w zakresie, w jakim nie uznaje za zbędną nieruchomość, na której zrealizowano cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, a następnie nieruchomość tę przeznaczono na inny cel, nie jest niezgodny z konstytucją. Oznacza to, że zasada zwrotu wywłaszczonych nieruchomości nie obejmuje sytuacji, w której zaniechano kontynuacji realizacji dotychczasowego celu wywłaszczeniowego.
Zwrot nieruchomości może orzec tylko sąd administracyjny
Zwrot nieruchomości może orzec tylko sąd administracyjny

Zobacz również
Trybunał wskazał na precedensowy charakter orzeczenia. Dotychczas nie rozpoznawał bowiem zagadnienia, czy zakres konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości obejmuje taką sytuację. Stwierdził, że art. 21 ust. 2 konstytucji odnosi się do oceny prawidłowości merytorycznych podstaw wywłaszczenia do momentu uzyskania przez decyzję ostateczności.
Nie obejmuje więc dalszych sytuacji w trakcie wykorzystywania nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu i po jego zakończeniu. Trybunał zauważył jednak, że nie jest wykluczone, że obowiązek zwrotu wskazanych nieruchomości mógłby wynikać z innych przepisów konstytucji.

ORZECZNICTWO
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 września 2012 roku, sygn. akt P 12/11.