Notariusz Maciej K. prowadzący kancelarię notarialną w Kamieniu Pomorskim odmówił sporządzenia umowy sprzedaży nieruchomości pomiędzy gminą Kamień Pomorski a Kamieńskim Towarzystwem Budownictwa Społecznego. Zarząd powiatu nie może swobodnie dysponować nieruchomościami samorządu. Żeby je darować, powinien mieć zgodę rady powiatu – uchwalił Sąd Najwyższy.
Gmina otrzymała nieruchomość w darowiźnie od powiatu kamieńskiego, na podstawie art. 13 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r. nr 102, poz. 651 z późn. zm.) Zgodnie z nim, jednostki samorządu terytorialnego mogą darować sobie nieruchomości w określonym celu. Problem jednak w tym, czy o przekazaniu gruntu mógł zadecydować sam zarząd powiatu bez zgody jego rady.

Rejent nie podpisze

Notariusz właśnie dlatego nie chciał podpisać umowy: wyjaśnił stronom, że sama decyzja o przekazaniu nieruchomości przez zarząd nie wystarczy. Konieczna jest jeszcze każdorazowa zgoda rady powiatu. A ona nie może nawet wydać generalnego upoważnienia dla zarządu do zbywania nieruchomości w formie darowizny.
W efekcie umowa nie wywołała skutków prawnych i nie spowodowała przejścia prawa własności na gminę. Rejent wskazał, iż nieważność umowy powstała z mocy prawa i istniała od chwili dokonania nieważnej czynności, a zatem gmina nie może dalej skutecznie rozporządzać tym prawem.
Spółka wniosła jednak do sądu zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej. Jej zdaniem notariusz nie miał prawa odmówić podpisania umowy.

Zarząd nie zarządzi

Sąd okręgowy miał jednak wątpliwości, jak ocenić umowę darowizny, na mocy której gmina nabyła nieruchomość bez indywidualnej zgody rady powiatu.
Przekazał więc zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu. W uzasadnieniu wskazał, że notariusz może odmówić podpisania umowy, gdy czynność jest sprzeczna z prawem. Sprzeczność z prawem jest zaś rozmaicie rozumiana i różnie interpretowana. Najczęściej w praktyce notarialnej odnosi się do nieważności.
Notariusze obniżają ceny: stawki idą w dół nawet o połowę
Notariusze obniżają ceny: stawki idą w dół nawet o połowę

Zobacz również
Nie jest to natomiast jedyna przyczyna odmowy: rejentowi nie wolno również sporządzać czynności, gdy podejrzewa, że może być uznana za bezskuteczną. Nie ulega zaś wątpliwości, że umowa sprzedaży nieruchomości zawarta przez osobę niebędącą właścicielem może być za taką uznana. Gdyby zatem przyjąć, że darowizna jest nieważna, to wówczas notariusz mógłby bez problemu odmówić podpisania aktu.
Sąd Najwyższy uznał, że darowiznę nieruchomości stanowiącej własność powiatu, zawartą bez wymaganej do jej ważności zgody rady powiatu, należy traktować jak działanie pełnomocnika bez umocowania. Zgodnie zaś z art. 103 kodeksu cywilnego, w takiej sytuacji ważność darowizny zależy od jej potwierdzenia przez radę powiatu. Oznacza to, że notariusz miał prawo odmówić dokonania czynności.

Uchwała Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2012 r., sygn. akt III CZP 76/12.